Tilshunoslikka kirish fanining predmeti

G a p b o’ l a k l a r i g a a j r a t i s h 
metodi. 
Ushbu metod orqali gapning bosh va ikkinchi darajali bo’laklari aniqlanadi va tahlil 
qilinadi. Tahlil quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:
1. Gap bo’laklari aniqlanadi. 
2. Gap bo’laklarining qaysi so’z turkumiga mansub ekanligi
aniqlanadi. 
3. So’zlarning grammatik formalari va ularning morfologik
kategoriyalari belgila-
nadi. 
Ushbu metod universal xarakterga ega bo’lmaganligi uchun ham faqat tilning sin-
taksis qatlamini tadqiq qilishda foydalaniladi. 
S u b s t i t u t s i y a
metodi. 
Nutqdagi ma’lum bir pozitsiyada turgan til birliklarini boshqasi bilan almashtirib sodir 
bo’ladigan funksional o’zgarishlarni aniqlash substitutsiya metodining vazifasiga 
kiradi. Ushbu metod yordamida sinonim, omonim va antonim so’zlarning tilda tutgan 
o’rnini aniqlash yaxshi samara beradi. Substitutsiya meto di tilning barcha qatlamlari-
ga hizmat qila oladi. 
D i s t r i b u t i v
metod. 
Distributsiya til birligining nutqdagi hamma holatini, uning nimalar bilan yondos hligi 
va nimalar o’rnida kela olishini hisobga olgan holda tavsif qilishdan iborat. Dis-
tributsiya til birliklarining bir-biri bilan birika olish qobiliyatidir. Distributsiyaning mor-
fologik, sintaktik, leksik va semantik turlari mavjud. 

---

60 
M o r f o l o g i k
distributsiya deganda bir so’z tukumining boshqa so’z turkimi bilan 
munosabatga kirisha olis h, birika olish, qo’shila olish qobiliyati tushuniladi. Masalan: 
yashil barg (sifat+ ot), tez gapirmoq (ravish+fe’l) va boshqalar. 
S i n t a k t i k
distributsiya gap bo’laklarining bir-birini taqozo etishidir. Mas alan: 
Men qiziqarli kitob o’qidim. 
L e k s i k - s i m a n t i k
distributsiya deganda til birliklarining ma’no jihatdan bir-
biri bilan birika olish qobiliyati tushuniladi. 
Nutq birliklarini distributsiya metodi bilan tasnif qilish L.Blumfild maktabiga hos 
xususiyatdir.