N sosial SİyaSƏt uoT 330: 332. 364 (479. 24) sosial SİyaSƏT vƏ

78

A.Musayev, İ.qarayev

sOsİAl sİyAsƏT VƏ İqTİsADİ İNKİŞAF

1/2013

---

imkanlarının tam şəkildə həyata keçirilməsi, cəmiyyətdə sərbəst seçim prosesləri

üçün bərabər şəraitin yaradılmasının təmin edilməsindən ibarətdir. Davamlı İnsan

İnkişafı Strategiyasında elə bir inkişaf prosesi nəzərdə tutulur ki, bu bir tərəfdən mü-

vafiq sosial iqtisadi siyasətlə tənzimlənməli, digər tərəfdən isə gələcək nəslin inkişafı

üçün zəmin yaratmalıdır. Davamlı İnsan İnkişafı Konsepsiyası öz qarşısına insan

inkişafını əsas məqsəd kimi qoymaqla ona nail olmaq yollarını araşdırır. 

Son dövrlərdə dünya iqtisadiyyatında baş verən qloballaşma prosesləri, ölkələr

arasında inteqrasiya meyillərinin güclənməsi, iqtisadi inkişafda sosial faktorların

rolu nun artması davamlı insan inkişafı konsepsiyasının hər bir ölkənin regional və

mil li xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla  yaradılması zərurətini meydana çıxartmışdır.

Artıq iqtisadi inkişaf yalnız adambaşına düşən ÜDM-in miqdarı ilə deyil, kəmiyyət

xarakteristikaları dəqiq təyin edilə bilməyən sosial faktorlarla da müəyyənləşdirilir.

Dünya iqtisadiyyatında baş verən sosial-iqtisadi inkişaf proseslərinin analizi sübut

edir ki, heç də həmişə ölkədə baş verən iqtisadi yüksəliş insan inkişafina adekvat

təsir göstərmir. Onun həyata keçirilməsi üçün iqtisadi artımla yanaşı bilavasitə insan

inkişafına xidmət edə bilən, cəmiyyətin bütün qrup və təbəqələrinin xüsusiyyətlərini

əhatə edən, ölkədə baş verən sosial-iqtisadi prosesləri insan inkişafına yönəldə bilən

institusional  mühitin  formalaşması  zəruridir.  Azərbaycanda  fəaliyyət  göstərən

hökumət və qeyri-hökumət təşkilatları o cümlədən BMT və Böyük Britaniyanın Oks-

fam  humanitar  təşkilatı  və  s.  tərəfindən  həyata  keçirilən  layihələr  (yoxsulluğun

azaldılması ilə mübarizə, ekoloji proqramlar, gender problemləri üzrə tədqiqatlar,

tədris və səhiyyə sahəsindəki islahatlar) insan inkişafina doğru istiqamətlənmişdir.

1995-ci ildən başlayaraq hər il İnsan inkişafı haqqında milli hesabatlar dərc olun-

mağa başlanmışdır. İnsan İnkişafı İndeksi (İİİ) ölkədəki  insan kapitalının keyfiyyə-

tini xarakterizə edən əsas sintetik göstəricidir. Bu indeks özündə əsas üç göstəricini

əks etdirir:



əhalinin sağlamlıq səviyyəsini xarakterizə edən orta ömür müddəti indeksi;



əhalinin təhsil səviyyəsi indeksi;



adambaşına düşən ÜDM-i  xarakterizə edən indeks.

Davamlı  insan  inkişafı  strategiyasında  elə  inkişaf  modeli  nəzərdə  tutulur  ki,

əhalinin bütün təbəqələrinin maraqları, cəmiyyətin müasir və prioritet inkişaf is-

tiqamətləri, ətraf mühitin  gələcək nəsillər üçün qorunması təmin edilmiş olsun.

Davamlı insan inkişafı paradiqmasının əsasını aşağıdakı prinsiplər təşkil edir:



davamlılıq;



ədalətlilik;



insanların inkişafı və maddi rifah.

Davamlı İnsan İnkişafı konsepsiyasının son məqsədi özündə cəmləşdirməklə

insan inkişafını  təmin edə bilən iqtisadiyyatın bütün sahələrini - səhiyyəni, təhsili,

mədəniyyəti və s  əhatə edir. 2011-ci ildə Azərbaycanda insan inkişafı indeksi 0,781-

ə bərabər olmuşdur. Bu dünya ölkələri arasında 76-cı nəticədir.