N sosial SİyaSƏt uoT 330: 332. 364 (479. 24) sosial SİyaSƏT vƏ

81

A.Musayev, İ.qarayev

sOsİAl sİyAsƏT VƏ İqTİsADİ İNKİŞAF

1/2013

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

---

Mütənasib  paylanma  üsulundan  istifadə  edərək  ikinci  sütun  üçün  aşağıdakı

qiymətləri alırıq:

Asanlıqla müəyyən etmək olar ki,

İkinci sütunun qalan elementləri üçün

(1)-(2) düsturlarından istifadə edərək   və  -ni aşağıdakı şəkildə ifadə edə bilərik:

Analoji olaraq üçüncü sətrin elementləri üçün aşağıdakı düsturları ala bilərik:

Burada

matrisinin j-matrisinin elementlərini tapmaq üçün yeni   matrisini daxil edək:

matrisi üçbucaq olduğundan,

82

A.Musayev, İ.qarayev

sOsİAl sİyAsƏT VƏ İqTİsADİ İNKİŞAF

1/2013

---

Xüsusi halda i=1 və  j=3 olduqda (9) düsturunu alırıq.

Analoji qaydada   matrisindən istifadə edərək ilkin paylanmadan iqtisadi artım

olduqdan sonra yaranmış paylanmaya olan keçid matrisini aşağıdakı şəkildə ifadə

edə bilərik.

matrisinin (11) düsturu vasitəsi ilə ümumi şəkildə hesablamaq mümkündür.

Mütənasib paylanma üsulunun iqtisadi mahiyyətini izah edək. Bu üsul iqtisadi artım

nəticəsində əhalinin gəlirlərinin artması ilə əlaqədar olaraq əhalinin aşağı qruplardan

daha yüksək qruplara keçidin daha ehtimallı yollarını təsvir edir. Belə ki, əhalinin

gəlirlərinin artması, əməkhaqqının, sosial transferlərin və digər mənbələrin hesabına

baş verir. Əhalinin gəlirlərinin artması aşağı qrupdan daha yuxarı qrupa keçməsini

zəruriləşdirir. Riyazi induksiya üsulundan istifadə etməklə asanlıqla isbat etmək olar

ki,        matrisi (1)-(2) bərabərliyini ödəyir [13]. Keçid matrisi yalnız iqtisadi siyasətin

əsaslandırılması ilə yanaşı bir çox sosial proseslərin təhlili zamanı da istifadə edilə

bilər.

13. nəticə

Aparılan araşdırmalar yekun olaraq aşağıdakı nəticələrin irəli sürülməsinə imkan

verir:



dövlət  tərəfindən  həyata  keçirilən  iqtisadi  siyasətin  səmərəliliyinin  təmin

edilməsi  prosesində  cəmiyyətdəki  mövcud  sosial-iqtisadi  bərabərsizliklər

qiymətləndirilməli və sosial parametrlərin dinamikası əsas götürülməlidir;



iqtisadi  inkişaf  prosesində  sosial  kapital  əhəmiyyətli  və  bir  çox  hallarda

həlledici  rol  oynayır.  Sosial  kapitalın  kəmiyyət  xarakteristikalarının  təyin

edilməsi sahəsində mövcud problemlər onun riyazi-iqtisadi modelləşdirmə

prosesində tətbiqini çətinləşdirir və yeni prinsipial üsulların işlənilməsi zərurə-

tini meydana çıxarır;



demoqrafik  inkişaf,  əhalinin  yaş  və  cins  strukturunun  dinamikası,  əmək

bazarının göstərcilərinin təhlili prosesində demoqrafik keçid modellərinin xü-

susiyyətləri nəzərə alınmalıdır;



bazar iqtisadiyyatının sosial mexanizmlərinin  zəif olması bu sahədə dövlətin

rolunu və funksiyalarını artırır. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən transmilli

şirkətlərin korporativ sosial məsuluyyəti artırılmalı və dövlətin sosial yükünün

bir hissəsi şirkətlər arasında paylanılmalıdır;



vergi siyasəti və xüsusi ilə gəlir vergisində baş verən dəyişikliklər bilavasıtə

əhalinin gəlirlərə görə diferensiasiyasında müxtəlif dəyişikliklər baş verir.

Məhz bu dəyişikliklərin qiymətləndirilməsi zamanı keçid modellərindən isti-

fadə etmək olar.