Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik

Zatvorli otish mexanizmi: 
A
–
zatvor orqa holatga o‘tkazilgan va jangovar prujina siqilgan; 
 B
–
qaytaruvchi–jangovar prudjina ta’sirida zatvor oldinga harakat qiladi va 
stvolni yopadi hamda urgich boyogi bilan patron kapsyuliga zarba beradi:
1
–
stvol, 2
–
zatvor, 3
–
boyek, 4
–
qaytaruvchi–jangovar prujina. 5
–
zatvor 
tuynugi, 6
–
patron.

---

 68 
Ov miltiqlarida tepkilar stvol qutisida yoki qulfda joylashadi. 
Qulfning asosiy qismlari: qulf taxtasi, tepki, jangovar prujina, bo‘yincha, 
sheptalo, sheptaloning prujinasi, jangovar lichinadir. Ov miltiqlarining 
qulflari ichki va tashqi qismda joylashgan tepkili tuzilishlarga ega. 
Tepkilarning joylashishiga qarab miltiqlar tepkili (tashqi tepkili) yoki 
tepkisiz (ichki tepkili) deb ataladi. 
Qo‘yib yuboruvchi mexanizm
. 
O‘qotar qurolning qo‘yib yuboruvchi 
mexanizmi — bu o‘qotar qurolning o‘q otilishining boshlanishi va 
tugashini boshqaradigan mexanizmidir. 
Qo‘yib yuboruvchi mexanizm otish mexanizmini ko‘tarilgan holatda 
ushlab turish va o‘q otilishida otish mexanizmining ko‘tarilgan 
qismlarini qo‘yib yuborish uchun xizmat qiladi. 
Ba’zi bir tepkili to‘pponcha va revolverlarda qo‘yib yuboruvchi 
mexanizmining qismlari otish mexanizmini nafaqat ushlab turish yoki 
qo‘yib yuborish, balki uni jangovar holatga qo‘yish uchun ham xizmat 
qiladi. Bu prinsipda ishlovchi yopiq tepkili qurol o‘z–o‘zidan 
o‘qlanuvchi, ochiq tepkili qurol esa ikki yoqlama harakatlanadigan o‘z–
o‘zidan o‘qlanuvchi qurol deb ataladi.
 
Qo‘yib yuborish mexanizmining asosiy tarkibiy qismlari: qo‘yib 
yuboruvchi (qo‘yib yuboruvchi ilmoq, qo‘yib yuboruvchi richag, qo‘yib 
yuboruvchi tortgich) va sheptalo. Qo‘yib yuboruvchi mexanizmlarning 
donalab o‘q otish, avtomatik (uzluksiz) va donalab o‘q otish uchun 
mo‘ljallangan turlari mavjud. 
Donalab o‘q otishga mo‘ljallangan qo‘yib yuboruvchi mexanizm. 
Donalab o‘q otishga mo‘ljallangan qo‘yib yuboruvchi mexanizm — 
shunday mexanizmki, unda qo‘yib yuboruvchi mexanizmning barcha 
qismlaridan tashqari, alohida ajratgich, ya’ni qo‘yib yuborish ilmog‘ini 
bosganda faqat bir marta o‘q otilishiga yo‘l qo‘yadigan maxsus qism 
mavjud bo‘ladi. Ajratgich shu bilan birga belgilanmagan o‘q 
otilishlaridan saqlagich vazifasini ham bajaradi. Bu qism qurolning 
harakatlanuvchi qismlari bilan qo‘shilgan turli qismlarida joylashishi 
mumkin. Bunday turdagi qo‘yib yuboruvchi mexanizmli qurollarga 
ko‘plab o‘zi o‘qlanuvchi to‘pponchalar (Browning, Webley, Borchardt–
luger «Parabellum» va boshqa to‘pponchalar) kiradi. 
Avtomatik (uzluksiz) va donalab o‘q otishga mo‘ljallangan qo‘yib 
yuboruvchi mexanizm. 
Avtomatik (uzluksiz) va donalab o‘q otishga 
mo‘ljallangan qo‘yib yuboruvchi mexanizmlar otish turini 
o‘zgartirgichga ega bo‘ladi. Bu o‘zgartirgich ajratgichni ishlatish yoki 

---

 69 
ishlatmaslik vazifasini bajaradi, ya’ni qurolni donalab o‘q otishdan 
avtomatik yoki aksincha o‘q otishga o‘tkazadi (9 
mm 
kalibrli APS – 
Stechkin avtomatik to‘pponchasi).