Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik

Savol va topshiriqlar 
1. Patronlarning jangovar o‘q-dorilarga taalluqliligini aniqlash metodi-
kasi nima?
2. Patronning turi va namunasini aniqlash usullarini tushuntiring. 
3. Patronlarning turi va namunasini aniqlashda o‘rganilishi lozim 
bo‘lgan xususiyatlar haqida so‘zlab bering.
4. Jangovar o‘q-dorilarda mavjud markirovka belgilarining xususiyatlari 
qanday? 
5. Qo‘lbola patronlar o‘qining shikast yetkazuvchi ta’sirini aniqlash 
metodikasi haqida so‘zlab bering. 
6. Patronning turi va namunasini uning tarkibiy qismlaridan aniqlash 
qanday amalga oshiriladi? 
7. Patronning turi va namunasini otilgan gilza va o‘qlardan aniqlashni 
tushuntirib bering.
8. Patronlarning sozligi va otish uchun yaroqliligini aniqlash metodikasi 
haqida bayon qiling. 
9. Patronning sozligi deganda nima tushuniladi? 

---

 170 
8-BOB.
 PNEVMATIK VA GAZ QUROLLARI 
1-§. Pnevmatik va gaz qurollari tushunchasi va tasniflanishi 
Pnevmatik qurolning prototipi turli o‘q-yoylarni puflab otish uchun 
mo‘ljallangan quvur hisoblanadi. Snaryadni otish uchun siqilgan havo 
yordamidan foydalanish ancha keyin ixtiro qilingan.
Pnevmatik va gaz qurollari tuzilishiga ko‘ra rivojlanish jarayonida, 
doimo o‘qotar qurollarining ta’sirida bo‘lgan. Pnevmatik va gaz 
qurollarining birinchi namunalari paydo bo‘lganida, mutaxassislarda 
o‘qotar qurollarni tayyorlash borasida muayyan tajriba to‘planib qolgan 
edi hamda ushbu bilimlardan pnevmatik va gaz qurollari ishlab chiqishda 
samarali foydalanila boshlandi. Xususan, o‘qotar qurollarning tuzilishi 
shakli, boshqarish usullari, tarkibiy qismlari va mexanizmlarining 
joylashishi, ularning ishlash prinsipi pnevmatik va gaz qurollarini ishlab 
chiqarishda keng foydalanilgan. Pnevmatik va gaz qurollarining 
zamonaviy namunalari qisqa stvolli o‘qotar qurollarning oldindan 
ma’lum bo‘lgan rusum va namunalariga aynan o‘xshashdir. 
Pnevmatik qurolda snaryadni otish uchun, o‘qotar va gaz 
qurollaridan farqli ravishda, siqilgan havo va suyultirilgan gazdan 
foydalaniladi.
Pnevmatik va gaz qurollarining mo‘ljallangan maqsadi qurollarning 
barcha tarixiy turlaridan shunchalik farq qiladiki, shu boisdan haqli 
ravishda ularni ikki mustaqil turga — pnevmatik va gaz qurollariga 
ajratish mumkin. 
Pnevmatik qurollarga nishonni, siqilgan yoki suyultirilgan gazning 
energiyasi yordamida yo‘nalishli harakat oladigan o‘q yordamida 
shikastlaydigan, stvol og‘zi energiyasi 
3 Jouldan 
yuqori bo‘lgan qurollar 
kiradi. 
Obyekt, agar undan otilishida snaryad nishonni jarohatlash uchun 
yetarlicha tezlanish (snaryadning boshlang‘ich uchish tezligi, stvol og‘zi 
energiyasi) olgan bo‘lsa, pnevmatik qurol deb hisoblanishi mumkin. 
Kalibridan qatyi nazar, stvol og‘zi energiyasi 0,5 dan 3 
Joulgacha 
bo‘lgan pnevmatik vintovka, to‘pponcha va revolverlar pnevmatik qurol 
hisoblanmaydi. Bunday qurollar tuzilishiga ko‘ra pnevmatik qurolga 
o‘xshash mahsulotlar hisoblanadi. 
Gaz qurollari himoyalanishga mo‘ljallangan bo‘lib, odamga hujum 
qilayotgan shaxsga yaqin masofada, tarkibiga qichitadigan (ko‘zni 

---

 171 
qichitadigan, tomoq-burun sohasini kuydiradigan, nafas olishni 
qiyinlashtiradigan, ba’zida hushdan ketkazadigan) ta’sir ko‘rsatuvchi 
aerozol yoki gaz tutunli bulut hosil qilish uchun xizmat qiladi. bu kabi 
moddalar