Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik

irritantlar 
deb ataladi.
Gaz qurollariga jonli nishonning ko‘zini yoshlantiruvchi yoki 
qichitadigan moddalarni qo‘llab shikatlashga mo‘ljallangan qurollar 
kiradi. Gaz qurollari faqat himoyalanishga mo‘ljallangan bo‘lishiga 
qaramay, bu kabi qurollarni ishlatishni taqiqlovchi minimal masofa 
mavjud bo‘lib, bu masofa — 0,5 
metrdan 
iborat. Bundan yaqinroq 
masofalarda stvoldan uchib chiqayotgan qizigan porox zarralari zarb 
to‘lqini bilan birga terini kuydirishi va unchalik katta bo‘lmagan 
jarohatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Gaz qurollari gaz to‘pponcha va 
gaz revolverlariga bo‘linadi
1
. 
Pnevmatik va gaz qurollari juda ko‘p hollarda o‘qotar qurollarning 
barchaga ma’lum bo‘lgan rusumi va namunasiga o‘xshash qilib 
tayyorlangani uchun, ularni tasniflashda, o‘qotar qurollarning tasniflash 
tizimidan foydalanish mumkin. Ammo, pnevmatik va gaz qurollarini 
tasniflashda o‘ziga xos xususiyatlar mavjudligini ta’kidlash joizdir. 
Pnevmatik qurollarni quyidagi asoslarga ko‘ra tasniflash 
mumkin: 
1. Mo‘ljallangan maqsadiga ko‘ra: 
⎯
jangovar; 
⎯
stvol og‘zi energiyasi 3 
Jouldan 
yuqori bo‘lgan sport pnevmatik 
qurollari (agar, pnevmatik qurolning qo‘yib yuboruvchi ilmog‘i va 
nishonga olish moslamalarini boshqarishning imkoni bo‘lsa, ularni sport 
pnevmatik quroli deb hisoblash mumkin); 
⎯
stvol og‘zi energiyasi 7,5 dan 25 
Joulgacha 
bo‘lgan ov 
pnevmatik qurollari; 
⎯
stvol og‘zi energiyasi 7,5 
Joulgacha 
bo‘lgan va kalibri 4,5 mm 
dan katta bo‘lmagan havaskorlik otishlari va sport musobaqalari uchun 
mo‘ljallangan pnevmatik qurollar. 
2. Energiyani to‘plash moslamasining turiga ko‘ra: 
⎯
prujina–porshenli qurol, bunday pnevmatik qurolda snaryadning 
otilishi oldindan siqilgan prujinaning elastiklik kuchi ta’sirida harakat 
qiladigan porshen yordamida siqiladigan havo energiyasi ta’sirida 
bajariladi (nasos prinsipi); 
1
Qarang: 
Григорьев
 
П
.
Л
.
Современные
газовые
пистолеты
и
револьверы
. 
— 
М
., 2001. — 
С
.24. 

---

 172 
⎯
kompression pnevmatik qurol, bunday qurolda, snaryad 
otilishidan oldin qurolning o‘zida joylashtirilgan kompressor yordamida, 
kerakli miqdorda otish uchun yetarli havo siqilgan bo‘ladi, snaryad 
quroldan ana shu siqilgan havo ta’sirida otiladi; 
⎯
gaz ballonli pnevmatik qurol, bunday qurolda havo yoki gazning 
energiyasi ajraluvchi ballonda to‘plangan bo‘ladi va snaryad ana shu 
energiya ta’sirida quroldan otiladi; 
⎯
patronli pnevmatik qurol, bunday qurolda havo yoki gazning 
energiyasi maxsus pnevmatik patronda to‘plangan bo‘ladi va snaryad ana 
shu energiya ta’sirida quroldan otiladi. 
3. Qurolni jangovar holatga keltirish prinsipiga ko‘ra (
jangovar 
holat 
⎯
havo zaradining kerakli miqdorda otishlar uchun yetarli bo‘lgan 
bosimga ega holati
):
⎯
statik pnevmatik qurol, unda havo zaradi o‘q otilishgacha 
jangovar holatga keltiriladi; 
⎯
dinamik pnevmatik qurol, unda havo zaradi o‘q otilishi 
jarayonida jangovar holatga keltiriladi. 
4. Qurol stvolining stvol qutisi bilan maxkamlanish usuliga ko‘ra: 
⎯
stvoli stvol qutisining ichida harakat qiladigan pnevmatik qurol; 
⎯
stvol qutisi bilan sharnir yordamida biriktirilgan va ochiladigan 
stvolli pnevmatik qurol; 
⎯
stvol qutisi bilan qo‘zg‘almas qilib mahkamlangan stvolli 
pnevmatik qurol.