Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik
Yüklə 39,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qo‘lbola usulda yasalgan otuvchi qurilmalarni o‘qotar qurollar
turkumiga taalluqligini aniqlash . Ekspertizaga taqdim etilgan qo‘lbola usulda yasalgan otuvchi qurilmaning bevosita tadqiqoti oddiy ko‘zdan kechirish (vizual) usulida quyidagilarni aniqlashdan boshlanadi: — ushbu qurilma yaxlitmi yoki tarkibiy qismlardan iboratmi; — qanday materialdan tayyorlangan; unda stvol yoki kanal mavjudmi; — kanalning tuzilishi qanday (bir yoki ikki tomoni ochiq); — kanalning bir tomoni (orqa qismi) qattiq berkitilganmi va qanday usulda berkitilgan (egib qo‘yilgan, payvandlangan, vint bilan burab yoki ko‘ndalang stopor yordamida); — ikki tomoni ochiq kanalning orqa kesimi maxsus qism (zatvor, kolodka qalqonchasi) bilan berkitiladimi; — bir tomoni berk stvolning devorlarida yondirish tuynugi mavjudmi; — stvol bilan yondirish qurilmasi yaxlit yasalganmi; — yopish, urish, qo‘yib yuborish va boshqa mexanizmlarning vazifasini bajaruvchi ochiq joylashgan alohida qismlari bormi. Sanab o‘tilgan ushbu xususiyatlar otuvchi qurilmaning mavjud tarkibiy qismlarini harakatga keltirmasdan o‘rganiladi. Ta’kidlash joizki, qo‘lbola usulda yasalgan otuvchi qurilmalar odatda, standart jangovar qurollarning biror turiga o‘xshash qilib tayyorlanadi. Bu kabi qurilmalardan eng oddiylari — ixtiyoriy shakldagi, bir tomoni yopiq 215 bo‘lgan silindrsimon kanal yoki bir dona quvursimon, to‘g‘ri yoxud G– simon bir tomoni mustahkam berkitilgan stvoldan iborat bo‘ladi. Stvolning yoki kanalning orqa tomonida, kanal devorida yondirish tuynugi bo‘ladi. Otuvchi qurilmaning stvoli po‘lat, temir, jez, bronza, mis yoki aluminiy materialdan yaxlit yasalgan quvurdan iborat bo‘ladi. Rangli metallar, jumladan, aluminiyning eritmalaridan nafaqat qo‘lbola usulda yasalgan qurilmalar, balki standart ov qurollarning ham stvollari yasaladi. Bundan tashqari, ko‘p miqdordagi qattiq qog‘oz qatlamlaridan quvursimon shaklda o‘ralgan va ip yoki sim bilan o‘ralgan yoki yog‘ochdan yasalib, metall halqalar bilan o‘ralgan stvollar ham uchraydi. Taqdim etilgan otuvchi qurilmadagi o‘qotar qurolga mos bo‘lgan stvol yoki kanalning mavjudligini aniqlab olgandan keyin, bu stvoldan porox yonganida paydo bo‘ladigan hid kelayotganligi, keyin quyidagilarning yo‘qligi aniqlanadi: og‘zidan o‘qlanuvchi stvolda — jangovar zarad, orqasidan o‘qlanuvchi stvolda — patron yoki gilza. Buning uchun stvol ichiga oxirigacha, yog‘ochdan yasalgan uzun va ingichka moslama — shup kirgiziladi. Shupning stvol ichiga kirib ketgan qismining uzunligini, tekshirilayotgan stvolning orqa qismidan stvol og‘zigacha bo‘lgan uzunligi bilan solishtiriladi. Ushbu ikki uzunliklar o‘qlanmagan yoki stvolida jangovar zaradi yoxud patron (gilza) bo‘lmagan stvollarda o‘zaro mos keladi, o‘qlangan yoki stvolida jangovar zaradi yoxud patron (gilza) bo‘lgan stvollarning ozod qismi uzunligi shup uzunligidan kaltaroq bo‘ladi. Yoki rentgen qurilmalari yordamida stvolning ichki tuzilishi va holatini tekshirish mumkin. Tekshirilayotgan qo‘lbola usulda yasalgan otuvchi qurilmaning stvolidagi mavjud snaryad, patron, pij, jangovar zarad va hokazolarni albatta chiqarib olish zarur. Bu vazifani xavfsizlik qoidalariga qat’iy rioya etgan holda bajarish lozim. Og‘zidan o‘qlanuvchi stvolning ichida joylashgan snaryad yoki pijni aniqlash uchun stvol ichiga yog‘och shup kirgiziladi va juda ohista urib, bu snaryad yoki pijning shup bilan ta’sirlashganini eshitish orqali aniqlanadi. Keyin ushbu stvolni rezina yoki karton orasiga olib, qisqich stanokda ohista siqiladi. So‘ng stvolning yonbosh tomonida turib, bir tomoni yassi va ayrim shaklda bo‘lgan va dastasi shompolga ko‘ndalang joylashgan yog‘och shompol yordamida snaryad yoki pijni joyidan qo‘zg‘atishga harakat qilinadi. Undan so‘ng bu stvolning og‘zini pastga, qum bilan to‘ldirilgan va ustiga qog‘oz yopilgan qutiga qaratib qisqichga mahkamlanadi. |