Q abdullayeva, S. Rahmonbekova

1. Berilgan so‘zlardan qatnashtirib gap tuzish va uni
yozish. 
Ijodiy diktan tnin g bu turi boshlang'ich sinflarning 
h am m asida o ‘tkaziladi. M asalan, 2-sinfda harakat bildir- 
gan so'zlar mavzusi o'tilganda, biror-bir narsa harakatini 
bildiradigan bir necha so'zlardan qatnashtirib gap tuzish 
topshirig'i beriladi. 
Berilgan vaqt o'tgach, o'qituvchi 
o'quvchilardan tuzgan gaplarini o'qishini so'raydi. O 'quv­
chilar quyidagi gaplarni o'qiydilar: 
Echki ma'raydi. Ot
kishnaydi. X o ‘roz qichqiradi.
O'quvchilarning talaffuzda yo'l qo'ygan xatolari tuza- 
tiladi. O'qituvchi o'quvchilar aytgan gaplardan m a ’qulini 
tanlab, aytib yozdiradi. Ish shu tarzda davom etadi. 
O 'quvchilarda ijodiy diktant yozish malakasi hosil bo'lgach, 
tanlangan gapni tuzgan o'quvchining o'zi aytib yozdirishi 
m um kin.
2. Berilgan so‘zIardan gap tuzish va uni yozish. 
Ijodiy 
d ik ta n tn ing bu turida gap tuzish uchun zarur bo'l­
gan so'zlar aralash, oralariga vergul qo'yilgan holda 
beriladi. O'quvchilar bu so'zlar ishtirokida bittadan gap 
tuzib aytadilar. Ularning yo'l qo'ygan xatolari tuzatiladi. 
To'g'ri tuzilgan gaplarni o'qituvchi yoki shu gapni tuzgan 
o'quvchining o'zi aytib yozdiradi. Ijodiy d ikta ntn ing bu 
turi bo'yicha o'quvchilarda malaka hosil bo'lgach, o'zlari 
tuzgan gaplarini mustaqil ravishda yozadilar. 3—4-sinflarda 
esa har bir gap uchun 3—4 tad a n alohida so'z emas, balki 
o'rganilgan g ram m atik qoidalarni hisobga olgan holda, bir 
yo'la 20—30 ta so'z doskaga yozib beriladi. A n a shu so'zlar 
ishtirokida gaplar tuzish va tuzilgan gaplardan hikoya hosil 
qilish tushuntiriladi. M asalan, 3-sinfda o'qituvchi quyidagi 
so'zlarni doskaga yozib berib, «Oromgohda» mavzusida 
gaplar yoki kichik hikoya tuzishni topshiradi:
O'quvchi, yoz, oromgoh, jism oniy tarbiya, shug'ullan,
kinofilm, ko'p, albom, tuz, hayot, rog‘, yaqin, sayohat, turli,
barg, bola, suv, muzdek, maza, ko'ngilli, ta'til, o ‘tkaz.
Bolalar tuzgan gaplarini aytadilar. O'qituvchi ular yo'l 
qo'ygan xatolarini tuzatadi va «Oromgohda» mavzusida 
hikoya hosil qiladigan gaplarni tanlab yozdiradi. Bulling
15

---

uchun u berilgan so'zlardan hikoya tuzib qo'ygan bo'lishi 
kerak, aks holda ko‘zlangan maqsadga erisliib bo'lmaydi. 
O'qituvchi o ‘quvchilarning tuzgan gaplarini yoki m a ’qul 
b o i s a , o'quvchilar tuzgan hikoyani bir m arta o'qib berishi, 
keyin mustaqil yozishni topshirishi m um kin.
Oromgohda
O'quvchilar yozda oromgohlai da dam oladilar. Oromgohda
ular jism oniy tarbiya bilan shug ‘ullanadilar. Kinofilmlar
k o ‘radilar. Oromgoh yaqinidagi tog'Iarga sayohat qiladilar.
Oromgoh hayoti haqida albom tuzadilar, turli o'simliklarning
barglaridan 
gerbariylar 
tayyorlaydilar. 
M uzdek 
savda
maza qilib cho'miladilar. Bolalar yozgi ta ’tilni ko'ngilli
o'tkazadilar.
Ijodiy d ik ta n tn in g bu turida m a ’lum bir m avzuda 
hikoya tuzish uchun o'rganilgan qoidalarga mos so'z 
b irikm alarin i berish m u m k in . Bunda ham o'quvchilar 
doskaga yozilgan so'z birikm alarini qatnashtirib hikoyacha 
tuzadilar.