Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Xizmatchi 
Ish yunalishi 
Afzalliklar 
Kompensatsiya 
Sog‘likni 
saklash 
Sug‘urta 
Pensiya 
Ish xaki
Kursatgichlar 
Ildiz 
Ikki
Farzand 
Birinchi
zand
 
Far
nchi 

---

chiqqan
ishi mumkin.
xolda kerakli turdagi hisobotlarni tayyorlash mumkin. TALAB jadvali 
o`zining EXTI
Е
T QISM NOM
Е
RI maydoni ORQALI - EXTI
Е
T QISMLAR fayli 
bilan ma’lumotlar almashina oladi.
Bu fayl esa TA’MINLOVCHI fayli bilan TA’MINLOVCHI NOMI maydoni 
vositasida ma’lumot almash
Yuqorida ko`rib o`tilgan uch xil turdagi ma’lumotlar bazasi modellarining 
kamchilikdari va afzalliklarini quyidagi jadval vositasida o`rganib chiqish mumkin. 
Jadval 
 
 
Ustunlar (Maydonlar) 
B 
 
 
 
TALA
 
 
 
 
 
EXTIYOT 
QISMLAR 
 
 
 
 
TA’MINLOVCHI
 
TALAB 
NOM
Е
RI 
TALAB 
SANA
Yetkazib 
berilgan kun 
EXTIYOT 
QISM 
NOM
Е
RI 
SONI NARXI 
SI 
 
1634 02/02/99 
02/22/99 152 2 144.50 
1635
02/12/99
02/29/99
137
3
79.70
EXTIYOT 
M 
NOMI 
NARXI Ta’minlovchi 
nomeri 
QIS
NOM
Е
RI 
 
137 DASTAK 
26.25 
4058 
145
ZAMOK
22 50
2038
NOM
Е
RI 
NOMI 
ADR
Е
SI 
1125 
CHP AZIZ 
Toshkent, Uygur 102 
2038 
MCHJ ALI 
Namangan, Navoi 14 
4058 
Firma KL.
Chirchik, Chustiy 26
Qatorlar
(Yozuvlar
 
) 
145

---

. 
ini tuzish uchun ikki bosq
b
tlar bazasining kontseptual
i 
tuzish bo`lsa, ikkinchisi uning fizik loyixasini tuzishdir. 
ptual yoki mantiqiy 
loyixa ma’lumotlar bazasining foydalanuvchilar nuqtai nazaridan tuzilishini ishlab 
chiqish
jud bo`lib, ularda ma’lumotlar bo`laklari xilma xil joylarda saqlab 
in. Multimedia yoki 
giperm
ar bazalarida mavjud bo`logan programmalar orqali ma’lumotlarning 
o`zini q
lar bazasini boshqarish sistemasi xaqida 
ha 
ta’minoti bir necha 
chiga oladi. Lekin shu programma vositalari orasida 
stemalardan biri ma’lumotlar majmuasini 
s
tganda ma’lumotlar majmuasini boshqarish 
base, dbase III-plus, 
hlatuvchi bilan xususiy kompyuter orasida 
zviy yaqinlikni hosil qilib, muloqot ishini ancha osonlashtiradi, chunki juda ko`p 
qo`shim
o`zga
Ma’lumotlar bazalarini uzaro solishtirish 
 
Ishlatish Kayta 
 Foydalanuvchiga Dasturlash
 
 
 
Past Past
Yukori 
Relyatsion 
Past
Yukori
Yukori
Past 
TURI Samarasi Moslashtirish munosabati Murakkabligi 
Ierarxik Yukori 
Past 
Yukori Past 
Tarmokli 
Urta
Har qanday ma’lumotlar baz
ulardan birinchisi ma’lumo
as
ichli ishni bajarish lozim – 
yoki mantiqiy loyixasin
Kontse
bo`lib, fizik loyixa uning real xotira qurilmalarida qanday tashkil 
etilishidir. Bularning birini foydalanuvchilar fikrini to`la hisobga olgan xolda 
tashkil qilinsa, ikkinchisini ma’lumotlar bazasi tashkil qilish bo`yicha 
mutaxassislar tashkil etadilar. Xozirgi paytda tarqoq turdagi ma’lumotlar bazalari 
xam mav
qo`yilgan bo`lishi xam mumkin. Lekin shunga qaramasdan ular bir joydan yoki bir 
necha joylardan boshqarilishi yoki to`ldirilishi mumk
edia turiga mansub ma’lumotlar bazalarida esa ma’lumotlarning xilma xil 
turlari bir vaqtda saqlanishi yoki qayta ishlanishi mumkin. Undan tashqari bunday 
ma’lumotl
ayta ishlab uning boshqa turlarini xam yaratish mumkin.
3.ACCESS ma’lumot
tushunc
Hozirgi vaqtda xususiy kompyuterlar programmaviy
o`nlab programmalarni o`z i
eng ko`p ishlatiladigan va qulay si
boshqacha ay
bo hqarish sistemalari,
uchun mo`ljallangan sistemalardir. Bular jumlasiga Dbase, Fox
Access kabi sistemalarni misol qilib keltirish mumkin. 
Bunday programma vositalari is
u
cha programmaviy vositalar kiritilgan informatsiyani xilma-xil ravishda 
rtirish imkonini yaratadi. 
146

---

Ushbu sistemalarda ma’lumotlar majmuasini jadvallar ko`rinishida berish 
asos bo`lib xizmat qiladi. Ilmiy terminlar bilan gapirganda ma’lumotlar bilan 
ishlash jarayoni relyatsion model
ь
deb qabul qilingan. Jadval ikki o`lchamli deb 
qabul qilinib, uning har bir ustuni ma’lum yozuvning biror bir maydoni deb qabul 
qilinad
asosiy ishni bajarishi kerak bo`ladi: 
- 
- inform
lar uchun 
ishlatiladi. Ushbu maydon 15 son uzunligi miqdorida aniqlikni amalga 
oshi
i. 
Agarda har xil jadvallardagi ma’lumotlar bir-biri bilan bog`liq bo`lishi 
talab etilsa, u holda jadvallarni ulab turishga xizmat qiladigan qo`shimcha bog`lash 
jadvallari hosil qilinadi. Bu esa o`z navbatida ma’lumotlar majmuasiga yangi 
ma’lumotlar va axborotlarni kiritishni va eski ma’lumotlarni o`chirishni ancha 
osonlashtiradi, chunki bunda qidirilayotgan yozuvlarning kaliti bo`lib, yozuvning 
har bir maydoni uning ma’nosi bo`lib xizmat qilishi mumkin. 
Har qanday ma’lumotlar majmuasini boshqarish sistemasi quyidagi to`rt 
- informatsiya tuzilishini yozib olish; 
informatsiyani kiritish va tekshirish; 
atsiyani axtarish; 
- informatsiyani chop etuvchi qurilmaga yoki ekranga chiqarish. 
Ushbu ACCESS deb nomlangan dasturda xam ma’lumotlar jadvallar ko`rinishidi 
saqlanadi. Har qanday ma’lumotning adresi qatorlar va ustunlarning raqami orqali 
aniqlanadi. Ustunlar