Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

maydon
lar deb, qatorlar esa 
yozuv
lar deb nomlanadi. 
Maydonlar ma’lumot bazasining tuzilishini aniqlab bersa, yozuvlar unda 
saqlanayotgan ma’lumotlarni ko`rsatadi. Maydon ma’lumot bazasining asosiy 
elementi bo`lib, o`ziga xos ko`rsatgichlarga ega. Maydonga qanday ma’lumotlar 
kiritish mumkinligi uning ko`rsatgichlariga bog`liq. Har qanday maydonning 
asosiy ko`rsatgichlaridan biri uning kattaligi bo`lib, u simvollarda ko`rsatiladi. Har 
bir yozuvdagi maydonlar quyidagi turlarda bo`lishi mumkin: 
1.
Simvolli maydon – bu maydonlarga faqat simvollar bilan ifodalangan 
axborotlarni kiritish mumkin bo`ladi. Masalan, ism, familiya, biror materialning 
nomi. Ushbu maydonning uzunligi 254 baytdan oshmasligi kerak. 
2.
Eslatma tipidagi maydonlar memo deb yuritiladi va ularda 512 kbayt hajmidagi 
ma’lumotlarni saqlash mumkin. Ushbu maydonlar xodimning bayonnomasini, 
biror bir turdagi eslatmalarni saqlash uchun ishlatilishi mumkin. 
3.
Mantiqiy xususiyatga ega bo`lgan ma’lumotlarni saqlash uchun mantiqiy 
turdagi maydon ishlatiladi. Bunday maydonlarda "rost" yoki "yolg`on" degan 
turdagi ma’lumotlargina saqlanishi mumkin. Bunday maydonlarda "xa" yoki 
"yo`q" degan javoblarni saqlash juda qulaydir. Bunday maydonlar xotirada 2 
baytgina joy egallaydilar. 
4.
Kalendar
ь
ko`rsatkichlar uchun "
DATA
" maydonlari. Bu turdagi maydonlar 
kun, oy, yil ko`rinishidagi vaqt hisobini amalga oshirishga yordam beradi. 
5.
Son ko`rinishidagi maydonlar 19 bayt uzunlikda bo`lib, son qiymat
rishga imkon beradi. 
147

---

4.Ma’lumotlar majmuasini boshqaruv sistemalarida ishlatish 
Qanday qilib ma’lumotlar majmuasini iqtisodiyotning boshqarish tizimlarida 
ishlatish mumkin? U foydalanuvchi uchun qanday qo`shimcha imkoniyatlar 
yaratib bera oladi? Nega ma’lumotlarni bir joyga to`plash va ularni marka
shlatish ishlab chiqarishni boshqarishda katta axamiyatga ega bo
zlashgan 
xolda i
ashkil qilishimiz zarur. Fayl tashkil qilishni esa o`z navbatida uning 
strukturasi
b
qilishda quyidagi ma’lu
Ism; maxsulot; jami; narx;kun; 
i va maxsulot bozorga tushgan kun 
saql
`ladi? Bu 
muammoli savollar xaqida biroz bosh qotiring va unga javoblarni matndan 
topishga yoki ustozingizdan bilishga harakat qiling. 
Programmalar to`plami (PT) va ma’lumotlar majmuasi boshqarish 
sistemasi (MMBS) yordamida yaratilgan programma vositalarining farki nimada? 
Birinchi navbatda, MMBS ma’lum soha masalalarini yechishga moslashgan bo`lsa, 
ikkinchidan ular qanday ma’lumotlar ustida ishlashi bilan farq qiladi. Xakikatdan 
ham PT da yozilgan programma nisbatan murakkab bo`lmagan ma’lumotlarni 
shunday ma’lumotlarga aks ettirsa, MMBS larda bu muammo birmuncha 
o`zgachadir. 
Misol uchun, shaxsiy kompyuterni (SHK) bozorni boshqarish ishlariga 
qo`llashni maqsad qilib qo`yaylik, ya’ni bozor ishlarini avtomatlashtirish kerak 
bo`lsin. Buning uchun birinchi navbatda qo`yilayotgan masalaga qarab, bozorga 
taalluqli ma’lumotlarni SHK xotirasiga joylashtirishimiz zarur. Bu savdogarlar 
to`g`risidagi ma’lumotlar yoki bozorda mavjud maxsulotlar, ularning hajmi, narxi, 
tibbiy analiz ma’lumotlari kabi informatsiyalar bo`lishi mumkin. Informatika fani 
iborasi bilan aytganda biz avvalombor bozorga taallukli ma’lumotlarni saqlovchi 
FAYL t
ni, ya’ni qanday ma’lumotlar yig`ilishi zarur ekanligini aniqlashdan 
oshlash kerak. Xususan, biz tanlagan masala uchun fayl strukturasini tashkil 
motlarga asoslanishimiz mumkin: 
Demak, biz yaratayotgan MM da savdogarlarning ismi, ular savdo 
qilayotgan maxsulot nomi, hajmi, narx
anishi mumkin. Misol uchun, shu struktura bo`yicha faylga bunday 
ma’lumot joylashtirishimiz mumkin: 
Ismi: Murodov Axmad