Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

So`z boshi 
Ushbu ma’ruza matnlari iqtisodiy yo`nalishda ta’lim berayotgan 
O’zbekiston Respublikasidagi iqtisodiyot yo`nalishidagi universitet va 
institutlarda o`qitiladigan «Informatika va axborot texnologiyalari» faniga 
bag`ishlangan bo`lib, unda kompyuterlashtirish umumiy yo`nalishi bilan bog`liq 
bo`lgan kontseptual masalalar, iqtisodiy masalalarni qo`yish va ularni kompyuter 
yordamida yechish muammolari, algoritmik tillarda dasturlar tuzish masalalari, 
zamonaviy katta va shaxsiy kompyuterlarning tuzilishi va ishlashi, ularning tizimli 
va amaliy dasturiy ta’minoti xamda ushbu amaliy dasturlarda ishlash, informatsiya 
uzatish tarmog`i xususiyatlari va unda ishlash, intellektual va ekspert tizimlar 
tuzilishi va ularning asosiy turlari kabi asosiy masalalar ko`rib chiqiladi. Talabalar 
bu kursni tugallagandan so`ng, moliya-kredit va iqtisodiy sohalardagi dasturiy-
texnik vositalar, 
Windows, Word, Excel, Access, Power Point, Front Rage, 
Buxgalteriya 1S, 
bank ishi, soliq, sug`urta va shunga o`xshash dasturlarda ishlash, 
Internet 
tizimida ishlay olish xamda iqtisodiy yo`nalishdagi amaliy masalalarni 
yecha olish va mavjud hisoblash tarmoqlaridagi dasturlarda ishlay olish 
ko`nikmalarini xosil qiladilar. Talabalarning olgan bilim va ko`nikmalari keyingi, 
yuqori kurslarda o`tiladigan boshqa fanlarni o`rganish uchun asos bo`lib xizmat 
qiladi.
 
“
Informatika va axborot texnologiyalari
” kursi bir tomondan 
“
Modellashtirish”, “Oliy matematika”
va “
Matematik programmalash
” 
fanlarining fundamental nazariyasiga asoslangan bo`lib, ularga uzviy bog`liq 
ravishda o`tiladi. Ikkinchi tomondan u barcha moliya-iqtisod fanlari uchun asosiy 
manba bo`lib hisoblanadi.
 
Talabalar ushbu kursdan to`laqonli saboq olishlari va bu fanni yaxshi 
o`zlashtirishlari uchun ular maktab programmasi miqiyosida kompyuter haqidagi 
bilimlarga ega bo`lishlari lozim. Ya’ni, kompyuterning tashqi qurilmalari, 
programmalashtirish asoslari, algoritmlashtirish va algoritmlar tuzish, blok-
sxemalar bilan ishlash, biror-bir tilda programma tuza olish va ushbu 
programmalarni kompyuterga kiritish va ularni sozlash, kompyuterning 
qo`shimcha qurilmalarining ishini tushunish kabi maktab programmasiga oid 
bilimlarni o`zlashtirib olishlari lozim. 
Talabalar “
Informatika va axborot texnologiyalari
” kursini o`rganish 
jarayonida har bir ma’ruza mavzusi bilan uzviy ravishda bog`langan va uning 
amaliy jihatlarini atroflicha tushunishga imkon beradigan amaliy va laboratoriya 
mashg`ulotlari bo`yicha ta’lim oladilar. Ular ushbu mashg`ulotlar davomida 
informatika fani bilan bog`liq dasturiy-texnik vositalarni, amaliy dasturlarni, 
sistemaviy dasturiy ta’minot komponentalarini, informatsiya uzatish, qabul qilish 
va qayta ishlash tizimlarini hamda dasturlashtirish usullarini atroflicha o`rganib 
puxta o`zlashtiradilar va keyingi yuqori kurslarda ta’lim olish uchun malaka 
orttiradilar. Talabalar amaliy va laboratoriya mashg`ulotlari o`tkazish jarayonida 
xususiy kompyuterda va uning asosiy dasturli vositalarida ishlashni o`zlashtirib 
olishlari lozim. Fan bo`yicha ajratilgan auditoriya soatlarining kupgina kismi 
laboratoriya hamda amaliy mashg`ulotlaridan iborat. Bunday mashg`ulotlarda 
5

---

ma’ruza mavzulariga oid misol va masalalar taxlil kilinadi hamda kompyuter 
yordamida yechiladi. 
Oliy kasbiy ta’limning davlat standartlariga ko`ra mazkur kursga 242 soat 
xajmida vaqt ajratilgan. Ularning 84 soati ma’ruza (33,3 %), 84 soati laboratoriya 
mashg`ulotlari (33,3 %), 84 soat amaliy ta’limdir (33,3 %). «Informatika va 
axborot texnologiyalari» fanidan olingan bilimlar talabalarni oliy o`quv yurtini 
tamomlagandan so`ng, kundalik faoliyatida uchraydigan dolzarb amaliy 
masalalarni yechishlarida hamda zamonaviy iqtisodiyotga doir muammolarni hal 
qilishlarida qo`l keladi. 
“
Informatika va axborot texnologiyalari
” fanidan talabalar bilimini 
baholash uchun o`tkaziladigan nazorat tadbirlari – joriy va oraliq baholashda 
talabalar fanga ajratilgan auditoriya soatlarining 70 % miqdorigacha, yakuniy 
nazoratda esa 30% miqdorigacha ball to`plashlari mumkin. Mazkur fan ikki 
semestr davomida o`tkaziladi va bu davr ichida talabalarning bilim darajasini 
baholash uchun har semestrda ikki marta joriy, ikki marta oraliq va bir marta 
yakuniy nazorat o`tkaziladi. Har bir oraliq baholashdan talabalar eng ko`pi bilan 
8,75 % dan, jami 35 %, har bir joriy baholashda 8,75 % dan, jami 35 %, yakuniy 
baholashdan esa 30 % ball to`plashlari mumkin. Talabalar bilimini baholash uchun 
kafedra tomonidan ishlab chiqilgan va institut uslubiy kengashi tomonidan 
tasdiqlangan uslubiy ko`rsatmalardan foydalaniladi. 
Dastur bo`yicha samarador va zamona talablariga javob beradigan darajada 
dars berish uchun quyidagi texnik vositalar zarur bo`ladi:
1.