19
-dыn/-din
unli va jarangli undosh bilan tugagan so’zlarga qo’shiladi:
CHarx
qasrыdыn
quyash har kүn tүshәr ālamarā (Navoiy). Andыjannың
nәshbәtisidin
yaxshыraq nәshbәti bolmas (BN).
-tыn/-tin
jarangsiz undosh bilan tugagan so’zlarga qo’shiladi:
Sen
bashtыn
ayaq jan-sen (Muhabbatnoma), l
ekin jarangsiz undoshlar tugagan so’z negizlariga
ham
–dыn/-din
affiksi qo’shila beradi. Aksincha jarangli
undosh bilan tugagan
so’zlarga ham
–tin \\ -tыn
affiksining qo’shilishi qayd qilinadi:
Xojandtыn
Axsыg’a kelүr (Bobir).
-dan/-dәn//-tan/-tәn.
Bu affiks XV asrdan oldingi yodgorliklarda uchraydi va
ular fakultativ xarakterdadir:
Uch kundin sөң
zindandan
chыqardыlar (QR).
CHiqish kelishigining qadimgi turkiy tilga oid
–dun/-dүn//-tun/-tүn
affikslari
so’zning oxirgi bo’g’inlari lab unlilari bilan kelgan negizlarga qo’shiladi. Eski
o’zbek tilida bu affikslar faqat «O’g’uznoma»da uchraydi:
Qыrq
kundun
sөң, kөp
toqushg’udun
sөң, anuң kөzү
kөktүn
kөkrәk erdi.
Til tarixi faktlari shuni ko’rsatadiki, chiqish
kelishigi formasi keyingi
davrlarda shakllangan bo’lib, uning o’rnini ma’lum davrlarda o’rin-payt
kelishigi
bajargan. Garchand bu xususiyat qadimgi turkiy tilga xos bo’lsa ham, eski o’zbek
adabiy tilida chiqish kelishigi ma’nosida o’rin-payt kelishigi formasi qo’llangan:
Bashыnы uch
Dostları ilə paylaş: 
