uning shaxs sifatidagi fuqarolik faolligini amalga oshiruvchi hamda shu bilan birga
o‘z kasbiy imkoniyatlarini mehnatning o‘zi uchun muhim bo‘lgan kasbiy
imkoniyatlarini samarali va ijodiy jihatdan unumli bo‘lgan nisbatan uzoqroq vaqt
oralig‘ini nazarda tutadilar. Va nihoyat, “akme” atamasini ontogenezda inson
rivojlanishi haqidagi bo‘lim nomiga kirituvchi tadqiqotchilar mavjud. Ular sirasiga
N.A.Ribnikov, undan so‘ng B.G.Ananev va uning o‘quvchilari va izdoshlari bo‘lgan
A.A.Bodalev, A.A.Derkach, N.V.Kuzmin va boshqalarni kiritish mumkin. Aynan
ular katta yoshli insonni kompleks ravishda o‘rganuvchi fanni akmeologiya deb
nomladilar va bunda aynan еtuklik pillapoyalarida ontogenezning avvalgi
bosqichlarida to‘g‘ri shakllangan inson odatda o‘zini voqelik bilan boy aloqalarga
ega bo‘lgan faol arbob, mutaxassis sifatida namoyon qiladi, deb alohida ta’kidlab
o‘tadilar.
Katta yoshli kishi o‘zining individga oid, shaxsiy va sub’ektga oid
rivojlanishida ko‘tariladigan cho‘qqilarni esa ushbu ilmiy maktab vakillari odatda
kulminatsiya (eng avj nuqta) yoki optimumlar deb ataydilar. Va agar
B.G.Ananevning ilmiy maktabida insonning ontogenezdagi rivojlanishi jarayonini
tashkil etuvchi barcha tarkibiy qismlarni yoritishda va mos ravishda insonning
psixikasi va ichki dunyosida bir yosh chegarasidan ikkichisiga o‘tishda yuz
beradigan o‘zgarishlarni kuzatadi.
Ushbu o‘zgarishlarning sabablarini chuqurroq izohlashda psixologiyaga
yondash bo‘lgan ilmiy fanlar ma’lumotlarga murojaat qilinsa, katta yoshli kishining
u tomonidan avvalgi yoshga oid bosqichlarda mikroakmega erishish yo‘lini bosib
o‘tuvchi o‘z akmesi yoki optimumiga tomon harakatlanishi va ushbu katta akme
o‘zining barcha xususiyatlari bilan birgalikda ko‘p yo‘nalishli, bosqichli ravishda,
ko‘plab ob’ektiv va sub’ektiv sharoit va vaziyatlarning insonning shaxsiy hayot
faoliyatini qamrab olgan holda o‘zaro munosabati natijasi sifatida o‘rganiluvchi,
mohiyati akmeologiyada boshqa – tabiiy, ijtimoiy, gumanitar va texnik fanlar bilan
chambarchas bog‘liqlikda ochib beriluvchi hodisa sifatida o‘rganiladi.
Dostları ilə paylaş: