«
V» guruhiga mansub bo‘lgan vitaminlarga bo‘lgan gigienik talab
Vitamin
Fiziologik
ehtiyoj(mg)
Etishmasligi
Manbalar
Tiamin (V-1)
1,1-2,1
Beri-beri
Donli mahsulotlar, jigar,
xamirturush
Riboflovin (V-2)
1,5-2,4
Xeyloz,
stomatit,
glossit,
anemiya
Sut, no‘xat, non, xamirturish
Nikotin
kislota
RR
14-28
Pellagra
Yormalar,
no‘xat,
non,
xamirturush
Pontaten
kislota
V-3
5-10
O‘rganilmagan
Ko‘pgina
oziq-ovqat
mahsulotlarida
Pirodaksin V-6
1,8-2
Polisimptomlar
xamirturush, jigar, no‘xot,
bulg‘or qalampiri, baliq
15
Biotin N
0,15-0,3
Dermatit
Ko‘pgina
oziq-ovqat
mahsulotlarida
Folivaya kmslota
V-9
200 mkg
Anemiya
Hamirturish,
jigar,
poliz
mahsulotlari, go‘sht
Sianokobalamin
V-12
3 mkg
Anemiya
Jigar, buyrak, go‘sht, baliq,
tuxum
Suvda eruvchi vitaminlarningn eng tipik vakili "S" vitamini yoki ASKORBIN kislotasidir. Bu vitaminga
bo‘lgan kunlik ehtiyoj uning biologik ta’siridan kelib chiqadi. Organizmga "S" vitamini kam miqdorda
iste’mol qilinsa gipovitaminoz va tushmay qolgan taqdirda "Singa" kasalligi kelib chiqadi. Bunday kasallik
holatini oldini olish uchun odam kunlik ovqat mahsulotlari orqali o‘rtacha 30 mg askorbin kislotasini iste’mol
qilsa kifoya deb qaraladi, ammo organizmning umumiy tonusini oshirish maqsadida kuniga 60-100 mg "S"
vitaminini iste’mol qilish tavsiya etiladi. Farmakologik ta’sirga erishish uchun esa kuniga 200-600 mg
miqdorda iste’mol qilish kerak bo‘ladi. Odam organizmida "S" vitamini hosil bo‘lmaydi, shuning uchun uning
asosiy manbai ovqat mahsulotlari hisoblanadi. "S" vitaminini o‘z tarkibida ko‘p miqdorda na’matak,
qorag‘at, sitrus mevalari, karam, kartoshka, ko‘katlar-selderey, ukrop, petrushka, shovul kabilardir. "S"
vitaminining biologik faolligini hisobga olib, uyushgan jamoalarda - bolalar muassasalari, kasalxonalar,
sanatoriyalar, tug‘uruqxonalar, nogironlar uyi, qariyalar uyi kabilarda ovqatlarni vitaminlashtirish tavsiya
etiladi, jumladan sutni vitaminlashtirish yoki uchinchi ovqat hisobida meva sharbatlarini berish tavsiya etiladi.
Odam organizmining bioflavinoidlar va vitaminsimon moddalarga bo‘lgan kunlik ehtiyoji 2-jadvalda
keltirilgan.
2-jadval
Vitamin
Bir kunlik fiziologik
ehtiyoj
Mahsulot manbalari
Bioflavinlar vitamin –R
50 mg
Ho‘l
mevalar,
poliz
mahsulotlari,
grechixa, choy
Lipoat kislota
0,5 mg
Juda ko‘p mahsulotlar
Orat kislota- Vit.V-13
0,5-1,5 mg
jigar, drojja, sut
Pangam kis-si.Vit.V-15
2,0 mg
don mahsulotlari
Paraaminobenzoy kis-si aniqlanmagan
hamma ovqat mahsulotlari
Xolin Vit.V-4
1,5-3,0 mg
sut, go‘sht, non
Inozit-Vit.V-8
1,0-1,5 mg
hamma ovqatlarda
Karnitin
aniqlanmagan
Go‘sht
Metilmetionin
Vitamin I
aniqlanmagan
Poliz mahsulotlari, ho‘l mevalar
Ko‘pgina bioflavinoidlar va vitaminsimon moddalar terapevtik ta’sir xususiyatiga ega bo‘lganligi sababli
davolash amaliyotida dorivor moddalar sifatida qo‘llanadi.
Insonning ovqati tarkibidagi muhim elementlardan biri - mineral moddalar bo‘lib, ular organizm
to‘qimalari, hujayralari, organlarini shakllanishi, organizmning kislotali-ishqoriy muvozanatini ushlab
turishda, tuz va suv almashinuvini boshqarilishida va yana ko‘p fermentativ jarayonlarda qatnashadi.
Organizm tarkibiga kiruvchi moddalar katta miqdorlarda (makroelementlar) va kichik miqdorlarda
(mikroelementlar) ishtirok etishlari mumkin. Mineral moddalar ikki guruhga bo‘linadi: ishqoriy va
kislotali ta’sir ko‘rsatuvchilar. Ishqoriy ta’sir etish xususitiga - kalsiy, magniy, kaliy, natriy; kislotali ta’sir
ko‘rsatuvchilari qatoriga- fosfor, oltingugurt, xlor elementlarini kiritish mumkin. Bioelementlar qatoriga 64 ta
kimyoviy elementni kiritish mumkin, ularning eng muhimlari - temir, mis, kobalt, ftor, rux, marganets kabilar
hisoblanadi.
Organizmning muhim kimyoviy elementlarga bo‘lgan kunlik ehtiyoji va ularning manbalarini quyida
keltiriladi:
_______________________________________________________________
16
Element Kunlik ehtiyoj Manbai
_________________________________________________________________
Kalsiy 800-1200 mg Sut va sut mahsulotlari
Magniy 400 mg Don mahsulotlari
Kaliy 3-5 gr quritilgan meva, dukkakli mevalar
Natriy 4-6 gr OSH tuzi
Fosfor 1200-1800 mg Sut, sut mahsulotlari, baliq, go‘sht
Oltingugurt 1,0 gr Go‘sht, baliq, sut mahsulotlari
Xlor 5-7 gr osh tuzi
Temir 10-30 mg jigar, tuxum, non, saryog‘, grechixa
Mis 0,4-2,0 mg hamma mahsulotlar
Yod 150-200 mkg Biogeoqimyoviy fondagi mahs-tlar
Kobalt 200 mg Xayvon mahsulotlarida ko‘proq
____________________________________________________________
Dostları ilə paylaş: |