121
GENETIKA ASOSLARI
V BO‘LIM
larning hammasi xromosoma to‘plami xususida bir xil bo‘lib qolaveradi
(ularning hammasida bitta Xxromosoma bo‘ladi).
Demak, embrion jinsi tuxum hujayraning Xxromosomali yoki Yxro
mo so mali spermiy yordamida urug‘lanishi bilan aniqlanadi. Urg‘ochi jins
ning gete rogametaligi kapalaklarda, qushlarda va sudralib yuruvchilarda
kuzatiladi.
Jinsga birikkan holda nasldan naslga o‘tish.
Morgan va uning shogird
lari jinsiy xromosomalar orqali jinsni aniqlash bilan birga jinsga bog‘liq
holda irsiylanishni ham aniqladilar. Ularning qayd qilishlaricha genlar
faqat autosomalarda emas, balki jinsiy xromosomalarda ham joylashgan
bo‘ladi. Shunday genlar ishtirokida rivojlangan belgilar jinsga bog‘liq hol
da irsiylanadi. Masalan, drozofilada ko‘zning qizil (A), oq (a) bo‘lishini
ta’min etuvchi gen jinsiy Xxromosomada joylash gan. Bu belgi jinsga
bog‘liq holda irsiylanadi.
Odamda ham ji nsiy x romo
somalarda joylashgan genlar jinsga
bog‘liq holda irsiylanishi isbot etil
di. Masalan, odamda gemofiliya
(qonning ivimasligi) hamda dal
tonizm (qizil va yashil ranglarni
ajr at a ol ma sl i k) k a s a l l i k la r i n i
belgi lovchi genlar Xxromosomada
joy lashgan. Bu kasalliklar jinsga
bog‘liq holda irsiylanadi. Daltonizm
kasalligi ning Xxromosomaga birik
kan holda irsiylanishi 63 rasmda
yaqqol keltirib o‘tillgan.
Gemofiliya kasalligining irsiyla
ni shi quyidagi sxemada gemofiliya
genini tashuvchi (X
H
X
h
) ayol bi lan
sog‘ lom erkak (X
H
Y) nikohi mi
solida keltirilgan. Bunday nikohdan
tug‘i l gan o‘g‘il bola larning yarmi
gemo filiya bilan kasallangan bo‘ladi.
Yxromosomaga joylashgan gen
lar faqat otadan o‘g‘il bolalarga
o‘tadi.
Dostları ilə paylaş: