A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin
Yüklə 3,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
modda-
lar almashinuvi yoki metabolizm deb ataladi. Moddalar almashinuvi tirik organizmning yashashi, o‘sishi, hayot faoliyati, ko‘payishi va tashqi muhit bilan doimo aloqada bo‘lishini ta’minlaydi. Bu esa tirik organizmlarning o‘zini-o‘zi yangilashiga, o‘ziga o‘xshash nasl qoldirishiga olib keladi, ular- ning yashashi uchun zarur shart hisoblanadi. Moddalar almashinuvi jarayonida tirik organizm tashqi muhitdan turli-tuman moddalarni qabul qiladi. Hayotiy hodisalar asosan modda- lar almashinuvi tufayli namoyon bo‘ladi. Tirik organizmlar tomonidan o‘zlash tirilishi ya’ni ozuqaning hazm bo‘lishi moddalar almashinuvi- ning dastlabki bosqichi, hayot faoliyati natijasida hosil bo‘lgan keraksiz mahsulotlarning tashqariga chiqarilishi esa oxirgi bosqich hisoblanadi. Hujayralarda sodir bo‘ladigan jarayonlar oraliq bosqich deb ataladi. Moddalar almashinuvi bir-biriga qarama qarshi, lekin o‘zaro bog‘lan- gan ikki jarayonni o‘z ichiga oladi. Bular assimilatsiya yoki anabolizm va dissi-milatsiya yoki katabolizm reaksiyalaridan iborat. Anabolizm jarayonida tirik organizmlarda moddalarning hosil bo‘lishi ya’ni sintezlanish jarayoni kuzatiladi. Bunda organizm tashqi muhitdan har xil moddalarni qabul qiladi va uni o‘zlashtiradi. Masalan, odam hayot faoliyati tufayli 1 yilda taxminan 1,5 tonna ozuqani o‘zlashtirishi aniqlan- gan. Bu bir kunda o‘rtacha 0,86 kg kislorod, 2,1 kg suv, 0,81 kg orga- nik mod da lar va 0,1 kg mineral tuzlarga teng keladi. odam tomonidan iste’mol qilinadigan bir kunlik ozuqaning energiyasi — 3000 kilokalori- yaga teng keladi. Katabolizm jarayonida moddalarning parchalanishi va ularda to‘p langan energiyaning ajralishi kuzatiladi. Moddalarning par- chalanishi kislorod ishtirokida oksidlanishi bi lan va kislorodsiz muhitda — achish jarayonida amalga oshiriladi. Natijada ajralib chiqqan energiya Yüklə 3,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|