O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
 
 
16.16-rasm. Har xil ish sharoitidagi ish haqi
 
Bu yerda og‘ir ishni bajaruvchi, qo‘shimcha 
1
2
W
W
W



ish haqi oladi, 
W
W
W



1
2
. 
Iqtisodiy renta.
Biz yuqorida resurs qanchalik ko‘p cheklangan bo‘lsa, uning 
narxi ham shunchalik yuqori bo‘lishini ko‘rgan edik. Shuning uchun ham yuqori 
malakali mutaxassis har doim ortiqcha ish haqi oladi. Ushbu ortiqcha ish haqi 
iqtisodiy renta bo‘lib, u ishchining qobiliyati yoki yuqori malakasi uchun to‘lanadi.
Tarmoq mehnat bozorini ko‘rib chiqaylik (16.17-rasm). 
 
 
16.17-rasm. Iqtisodiy renta 
Muvozanat sharoitida (
E
nuqta) ishchilar 
e
W
ish haqi oladilar. Lekin, malakali 
ishchilar 
0
W
ish haqi olib ishlashga tayyor bo‘lsalar ham 
e
W
ish haqi olayaptilar 
(demak, ular oladigan iqtisodiy renta 


0
W
W
e

ga teng bo‘ladi). 
Ish haqi, W, 
so’m/soat 
S
2
 
S
1
 
W
2
 
W
1
 
S
L
=MRP
L
 
L 
L
1
 
L
2
 
W 
S
L
 
E 
Iqtisodiy 
renta 
D
L
 
W
е
 
W
0
 
L 
L
e
 

---

226 
Minimal ish haqi (mehnat narxi) bilan bozorda shakllangan ish haqi o‘rtasidagi 
farq iqtisodiy rentani tashkil etadi. 16.17-rasmda barcha ishchilar uchun ushbu 
ko‘rsatkich 
e
EW
W
0
uchburchak yuziga teng. Shuning uchun ham raqobatlashgan 
bozorda, qisqa muddatli oraliqda iqtisodiy rentaning bo‘lishi, tarmoqqa yangi 
ishchilarni kirib kelishini rag‘batlantiradi. Raqobatlashuvchi tarmoqda uzoq muddatli 
oraliqda mehnat taklifi chizig‘i absolyut elastik (gorizontal) bo‘lgani uchun iqtisodiy 
renta bo‘lmaydi. Lekin, noyob mutaxassislarning etishmasligi, iqtisodiy rentani uzoq 
muddatda ham saqlanib qolishiga olib keladi (amalda ishlab chiqarishda noyob 
mutaxassislarni jalb qilish uchun, ularga qo‘shimcha ish haqi belgilanadi). Estrada 
yulduzlari, kino yulduzlari, mashhur sportchilar iqtisodiy renta oladilar. Quyidagi 
16.18-rasmda ushbu holat ifodalangan. 
 
16.18-rasm. Taklif cheklangandagi iqtisodiy renta 
 
Boshlang‘ich ishchi kuchiga talab 
1
D
, taklif esa 
S
. Taklif elastik bo‘maganda, 
ishchi kuchi narxi faqat talabdan bog‘liq bo‘ladi. Kinoaktyorning obro‘i oshib 
borishi, unga bo‘lgan talabni 
1
D
dan 
2
D
ga keskin oshiradi. 
Shunday qilib, uning narxi 
0
W
dan 
1
W
ga ko‘tariladi. Rasmda 
1
2
1
0
W
E
E
W
to‘rtburchak yuzi iqtisodiy rentani ifodalaydi.