O‘zbеkiston rеspublikаsi

18.3. Soliqni uzoq va qisqa muddatli ta`siri 
 
Soliqni alohida firma faoliyatiga ta`sirini qaraymiz. Faraz qilaylik, soliq 
firmaning ishlab chiqarish hajmidan olinadi va u mahsulot narxiga ta`sir 
qilmaydi. 
Biz ko‘ramizki, ishlab chiqarish hajmiga qo‘yilgan soliq firmani ishlab 
chiqarish hajmini qisqartirishga undaydi (18.11-rasm). 
 
 
18.11-rasm. Raqobatlashuvchi firmaning ishlab chiqarish 
hajmiga soliqning ta`siri 
Rasmdan ko‘rish mumkinki, qisqa muddatli oraliqda musbat iqtisodiy 
foyda bilan ishlayotgan firma 
1
q
hajmda mahsulot ishlab chiqarib 
1
P
bozor 
narxida sotadi. Soliq har bir ishlab chiqarilgan mahsulot birligiga qo‘yilganligi 
MC
2
=MC
1
+t 
MC
1
 
AVC
2
= AVC
1
+t 
P
1
 
AVC
1
 
Q 
Q
2
 
Q
1
 

---

256 
uchun, u firmaning chekli xarajatini 
1
MC
dan 
t
MC
MC


1
2
(
t
- bir birlik 
mahsulotga qo‘yilgan soliq) holatga siljitadi. Soliq xuddi shunday o‘rtacha 
o‘zgaruvchan xarajatni ham 
t
miqdorga yuqoriga siljitadi.
 
Endi faraz qilaylik, tarmoqdagi barcha firmalar soliqqa tortilgan. Majud 
bozor narxida har bir firma o‘z ishlab chiqarish hajmini qisqartirgani uchun 
tarmoqning ham yalpi mahsuloti qisqaradi va bu bozor narxining oshishga sabab 
bo‘ladi (18.12-rasm).