‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

6 .2 . Nogironlik pensiyasi tayinlash asoslari
va shartlari
Nogironlik pensiyalariga chiqish huquqiga ikki xil sababga 
ko‘ra belgilangan tartibda I yoki II 
guruh nogironi ekanligi 
tasdiqlangan fuqarolar ega bo'Iadilar. Amaldagi qonunchilik III 
guruh nogironlariga pensiya tayinlashni nazarda tutmaydi.
Bular: birinchidan, mehnatda jarohatlanish yoki kasb kasal- 
ligiga chalinish, ushbu sabablarga tenglashtirilgan holdagi (urush 
nogironlari, harbiy xizmat burchini bajarishda yuz bergan va 
boshqa sabablarga ko‘ra sodir bo'lgan nogironliklar bo'lsa; ikkin- 
chidan, turmushda olingan jarohatlar (maishiy sabablarga ko‘ra 
mayiblanish) yoki um umiy kasalliklar (ish bilan bog‘liq bo ‘l- 
magan) oqibatidagi nogironliklardan iboratdir.
Ishlab chiqarishdagi ja ro h a tla n ish yoki kasb kasalliklari 
tufayli nogironlik yuz berganida nogiron shaxsning mehnat staji 
va uning miqdoridan qat’i nazar pensiya to‘liq miqdorda tayin- 
lanaveradi.
Nogironlikning yuz berish sabablari ishlab chiqarishda yuz 
bergan voqea-hodisalar bilan qay darajada bog‘]iqligini aniqlash 
paytida yuqorida keltirilgan ro ‘yxatdan tashqari, V azirliklar 
M ahkam asining 2005-yil 11-fevraldagi 60- sonli qarori bilan 
tasdiqlangan „Xodimlarga ularning m ehnat vazifalarini bajarish 
bilan bog'liq holda jarohatlanishi, kasb kasalliklariga chalinishi 
yoki salomatligining boshqa xil shikastlanishi tufayli yetkazilgan 
zararni ish beruvchi tom onidan to 'lash qoidalari“ ga' hamda 
0 ‘zbekiston Respublikasi H ukum atining 1997-yil 6-iyundagi 
286-sonli qarori bilan tasdiqlangan „IshJab chiqarishdagi baxtsiz 
hodisalami va xodimlar salomatligining boshqa xil zararlanishini 
tekshirish va hisobga olish to ‘g‘risida“gi N izom 2 talablariga amal 
qilinmog‘i lozim bo‘ladi.
Pensiya t a ’m inoti sohasida urush nogironlari va ularga 
tenglashtirilgan shaxslar ham ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodi- 
salar yoki kasb kasalligi yuz berishi oqibatida nogiron bo‘lgan 
shaxslar bilan teng huquqlarga egadirlar. *
1
1 ,,0 ‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘p!ami“, 2005-yil, 5 - 6 -
son, 34-modda.
1
,,0 ‘zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to ‘plami“, 1997-yil, 6- 
son, 21-modda.
58
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Davlat pensiyalarini tayinlash va to ‘lash tartibi to‘g‘risidagi 
Nizomning 1-ilovasida „Urush qatnashchilariga tenglashtiriladigan 
shaxslar ro‘yxati“ va 2-ilovasida “Urush nogironlariga tenglash- 
tirilad ig an shaxslar ro ‘yxati“ ta sd iq la n g a n '. Vatan urushi va 
boshqa urushlarda harakatdagi armiya tarkibida harbiy xizmatni 
o ‘tagan, 0 ‘zbekiston Respublikasini himoya qilishda yaralangan, 
k o n tu ziy a b o ‘lgan, m ayiblanish yoki kasallanish natijasid a 
nogiron b o ‘lib qolgan harbiy xizm atchilar urush nogironlari 
hisoblanadiiar.
Davlat va jam oat vazifalarini, mahalliy hokim iyat organ- 
larining kasbiy yoki jam oat tashkilotlarining maxsus topshiriq- 
larini bajarishda bu topshiriqlar asosiy ish bilan bog‘liq yoki 
bog‘liq emasligidan q at’i nazar m ehnatda mayiblanish hisob- 
lanadi.
Sud jarayonida xalq maslahatchisi, ekspert yoki guvoh bo‘lib 
ishtirok etish, kasaba uyushmasi konferensiyasida qatnashish, 
maxsus topshiriqlarni bajarish, aholi ro‘yxatini o‘tkazishga yor- 
dam berish va hokazolar davlat yoki jam oat topshiriqlarini baja- 
rishga misol bo'ladi.
R espublika fuqarosi burchini bajarishda, inson hayotini 
saqlab qolishda, davlat va jam oat mulkini, fuqarolar mulkini 
asrashda, huquq-tartibotni himoya qilishda sodir bo‘lgan nogi- 
ronlik mehnatda mayiblanish hisoblanadi.
R espublika fuqarosi burch in i bajarishda, inson hayotini 
saqlab qolishda, tabiiy ofatlar oqibatlarini tugatishda, mulkni 
q o ‘riqlashda, qonunbuzarlarni ushlashga yordam ko‘rsatishda 
qatnashishi tushuniladi.
X odim ning donorlik vazifasini bajarishi natijasida yuzaga 
kelgan nogironligi m ehnatda mayiblanishdan boshlangan hisob- 
lanadi.
Safarda baxtsiz hodisa natijasida yuzaga kelgan nogironlik, 
agar baxtsiz hodisa m ehnat vazifasini bajarish davrida yoki 
safarga jo ‘natilgan yerga borayotgan vaqtda yoki qaytib kela- 
yotganda, shuningdek, safar vaqtida xizmat qatnovlarida yuz 
bergan bo‘lsa, mehnatda mayiblanish hisoblanadi1
2.
1 0 ‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami. 2011-yil, 37-son, 377- 
modda.
2 Q a r a n g : „Fuqarolaming davlat pensiya ta'minoti to‘g‘risida“gi 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasi qonuniga sharhlar" T., 1996-yil, 90-bet.
59
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

„Fuqarolaming davlat Pensiya ta'm inoti to‘g‘risida“gi qonun- 
ning 16-moddasiga ko‘ra:
— umumiy kasallikdan (turmushdagi maishiy jarohatlardan) 
nogiron bo‘lib qolish tufayli tayinlanadigan nogironlik pensiyalari 
nogironlik boshlangan paytga qadar quyidagicha ish stajiga ega 
bo‘lgan taqdirda tayinlanadi:
Yoshi
Ish staji (yil hisobida)
23 yoshga qadar
2
23 yoshdan 26 yoshgacha
3
26 yoshdan 31 yoshgacha
5
31 yoshdan 36 yoshgacha
7
36 yoshdan 41 yoshgacha
9
41 yoshdan 46 yoshgacha
11
46 yoshdan 51 yoshgacha
14
51 yoshdan 56 yoshgacha
17
56 yosh va undan oshganda
20
20 yoshga t o ‘lgunga q ad ar um um iy kasallik tufayli ish 
davrida yoki ishlash to ‘xtatilgandan keyin nogiron bo‘lib qolgan 
shaxslarga pensiyalar ish stajidan qat'i nazar tayinlanadi.
M ehnatda mayiblanganda yoki kasb kasalligiga uchraganda 
beriladigan nogironlik pensiyasidan um um iy kasallik tufayli 
b erilad ig an n o g iro n lik pensiyasiga o 'tk a z ilg a n d a z a ru r staj 
nogironlik dastlab belgilangan vaqtdagi yoshga qarab aniqlanadi.
20 yoshga kirguniga qadar nogiron bo‘lib qolgan fuqarolarga 
umumiy kasallik tufayli nogiron bo'lib qolganlarida nogironlik 
pensiyasi tayinlanishi paytida mehnat staji talab etilmaydi. Biroq 
bu shaxslar ishga kirganlaridan keyin yoki muayyan m uddat 
ishlab, so ‘ngra ishdan b o ‘sh ag ach , n o g iro n b o 'lib qolgan 
boMsalargina nogironlik pensiyasi tayin etilishi mumkin.
U m um iy kasallik (m aishiy jaro h atlan ish ) tufayli nogiron 
boMib qolgan va yoshiga mos ravishda talab qilinadigan ish stajiga
60
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

to ‘liq ega boMmagan fuqarolarga (masalan, 25 yoshda nogiron 
b o iib qolgan shaxs 3 yillik m ehnat staji o'm iga bor-yo‘g‘i 1 yillik 
stajga ega b o isa) nogironlik pensiyasi ulaming mavjud mehnat 
stajiga mutanosib ravishda tayinlanadi.
Ish staji to iiq bo im ag an d a nogironlik pensiyasi to ian ish i 
chog'ida har qanday mehnat staji ham (bolalami parvarishlash 
davri, o ‘qish davri va hokazo) qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibda hisobga olinaveradi.
KALIT SO'ZLAR.
N ogironlik. N ogiro n lam i ijtim oiy him oya qilish. 
N ogironlik turlari. N ogironlik sabablari. N ogironlikni belgilash. Tibbiy 
m ehnat ekspertiza komissiyalari M ehnatda mayiblanish. Kasb kasalliklari. 
Turm ushdagi jarohatlar. U m um iy kasallikiar. T o'liqsiz ish staji bilan 
nogironlik pensiyasi tayinlash.