İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

protokollar
steki
adlanır. İnternetdə əsas 
protokol TCP/IP protokoludur. Bu protokollar steki aşağı səviyyədə fiziki, kanal 
səviyyələrinin yuxarı səviyyəsində isə tətbiqi səviyyənin protokollarını (FTP, 
Telnet, poçt protokolu SMTP, WWW hipermətn servis xidmətini və s.) təşkil edir. 
İnternet vasitəsilə informasiyanı ötürmək, müxtəlif insanlarla əlaqə 
yaratmaq və s. bu kimi işləri həyata keçirməkdən ötrü fərdi kompüterlərdən 
istifadə etmək lazım gəlir. Məlumdur ki, istifadə edilən kompüterlər müxtəlif 
firmalar tərəfindən (məsələn, UNIX, Amiga, IBM və s.) istehsal olunur. Bu 
səbəbdən də onların birgə işləməsi üçün kompüterlər mütləq bir-biri ilə eyni dildə 
danışmalıdırlar. Yaranan çətinliyi TCP/IP protokolu aradan qaldırır və kompüterlər 
arasında körpü rolunu ifa edir. 
TCP/IP protokolu tərkibinə və tətbiqinə görə aşağıdakı qruplara bölünən 
protokollardan ibarətdir: 

İki kompüter arasında verilənlərin ötürülməsini idarə edən nəqliyyat 
protokolundan; 

Məlumatların ünvanlarını işlədən və lazım olan ünvana ən qısa yolu təyin 

---

İ N F O R M A T İ K A
 
 
____________________________________________________________ 389 
edən marşrutlaşdırma protokollarından; 

Kompüterin unikal nömrəsini və ya adını aydınlaşdıran, şəbəkə ünvanını 
dəstəkləyən protokollardan; 

Bütün mümkün şəbəkə xidmətlərinə daxil olmanı təşkil edən tətbiqi 
protokollardan; 

Uyğun marşrutlar haqqında şəbəkəyə lazımı məlumatı, şəbəkənin 
vəziyyəti haqqında informasiyanı verən, həmçinin lokal şəbəkələr üçün 
məlumatları işlədən şlüz protokollarından; 

Kliyentin şəbəkədə rahat işləməsini təmin edən və yuxarıda göstərilən 
protokollara aid olmayan digər protokollardan. 
QEYD
: 1973-cü ildə DARPA-nın İnformasiya Departamentinin direktoru 
Robert Elliot (Bob) Kan və amerika alimi Vinton Qrey Serf Pentaqonun Elmi 
Tədqiqatları İdarəsi (Defense Advanced Research Projects Agency) DARPA-da 
işləyərkən informasiyanın paketlər vasitəsi ilə uzaq məsafələrə ötürülməsi üçün 
protokol kəşf edirlər və onu sonralar TCP/IP protokolu adlandırırlar. 
Robert Elliot (Bob) Kan Vinton Qrey Serf 
Əslində TCP/IP iki müxtəlif protokoldan ibarətdir: 
TCP
(Transmission Control Protocol – Verilənlərin Ötürülməsinə Nəzarət 
Protokolu) İnternet vasitəsilə göndəriləcək informasiyanın kiçik paketlərdə hansı 
şəkildə bölünməsini təyin edir. 
Qovluqlarda yerləşdirilən xüsusi hazırlanmış kompüterlər İnternet vasitəsilə 
informasiyanı hərəkət etdirmək üçün 
IP
-dən istifadə edirlər. Bu zaman kiçik 
informasiya paketlərində kompüterlərin IP ünvanları göstərilir ki, bunun da 
köməyi ilə informasiya müəyyən olunmuş ünvana çatdırılır. Hər bir paketdə 4 

---