İ N F O R M A T İ K A ____________________________________________________________ 399
Soxulcan çoxalmaqla minlərlə kompüterə öz kopiyasını göndərə bilir.
Troyan atı nədir?
Troyan atı yalanlardan ibarətdir. İlk baxışda troyan atı istifadəçiyə özünü
lazımlı proqram kimi göstərir. Amma fərdi kompüteri işə salandan sonra hər şey
alt-üst olur. Əməliyyat sistemi işə düşdükdən sonra troyan atı faylları proqramdan
kənarlaşdırmaqla onlarda olan informasiyaları məhv edir. Troyan atının digər
növü də mövcuddur, o, kompüterlərə düşərək istifadəçidə qıcıqlanma yatarmaqla
onu əsəbləşdirir (istədiyi ölkənin himnini çalır, mənasız sözlər ilə istifadəçini
əsəbləşdirir, hazırlanmış materialı müxtəlif rənglərlə rəngləyir və s.), kompüterdən
heç bir faylı kənarlaşdırmır, sadəcə olaraq istifadəçinin işinə maneçilik edir.
Viruslardan və soxulcanlardan fərqli olaraq troyan atı faylları korlamaqla yayılmır,
özü-özünü artırmır.
KOMPÜTER VİRUSLARININ MEYDANA GƏLMƏSİNİN QISA TARİXİ Heç kimə sirr deyil ki, hər bir müasir kompüterin ən böyük və qorxulu
düşməni viruslardır. Virus üçün fərdi kompüterin hansı məqsədlə istifadə edilməsi,
İnternetə və ya lokal şəbəkəyə qoşulub-qoşulmaması vacib deyildir. Bu gün
müxtəlif ziyanverici proqramlar o qədər çoxdur ki, demək olar ki, hər bir
kompüter təhlükə altındadır.
Kompüter virusu nədir? Əslində, bu ad altında bir-neçə növ ziyanverici
proqramlar gizlənir ki, bunların da çoxdandır ki, hər birinin özünəməxsus
kompüterə daxil olmaq metodikası vardır. Bu günə 50 minə yaxın kompüter
virusu məlumdur. Bu kiçik ziyanverici proqramlar aşağıdakı 3 qayda ilə yaşayırlar:
Çoxalmaq;
Gizlənmək;
Pozmaq (xarab etmək).
Hələ viruslarla universal və etibarlı mübarizə vasitəsi yoxdur.
Burada klassik kompüter virusları – “
parazitlər
” nəzərdən keçirilir.
Ziyanverici proqramların bu növünün tarixi nə az-nə çox – 40 il əvvələ, keçən
əsrin 60-cı illərinin sonuna gedib çıxır. Bu, o zaman idi ki, kompüterlə yalnız
fantastik hekayələrin səhifələrində rastlaşmaq mümkün idi. O zaman ABŞ-ın iri
tədqiqat mərkəzlərinə mənsub olan azsaylı kompüterlərdə ilk dəfə qeyri-adi
davranışlı proqramlar aşkar edilmişdi. İnsanın bütün göstərişlərini yerinə-yetirən
normal proqramlardan fərqli olaraq bunlar heç bir əmrə tabe olmurdular,
kompüter daxilində anlaşılmaz işlərlə məşğul olaraq sistemin işini olduqca
ləngidirdilər. Bu qeyri-adi proqramların yaxşı cəhəti o idi ki, bunlar heç nəyi
pozmur və çoxalmırdılar. Lakin bu yaxşı cəhət uzun sürmədi...
İlk kompüterlərin, şəbəkələrin və şəbəkə protokollarının yaradıcıları gələcəyi
görə bilsəydilər, çox güman ki, informasiyanın qorunması problemləri bu gün
xeyli az olardı. İlk vaxtlar kompüterlər binalardakı çoxlu sayda otaqları zəbt edən,