I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

№
Atamalar
To‘g‘ri javob Atamalarning ta’rifi
1.
Issiqqonlik
A
Yurakdan chiquvchi qontomir.
2.
Floema
B
Suv va mineral moddalarni tashishda ishtirok etadi.
3.
Ksilema
D
Suvni tuproqdan bosim ostida shimib oladi.
4.
Barg og‘izchasi 
E
Yurakka kiruvchi qontomir.
5.
Ildiz tukchasi
F
Bargdan suv bug‘latadi.
6.
Vena qontomiri
G
Mayda qontomir.
7.
Arteriya qontomiri
H
Baliqqa tegishli.
8.
Kapillyar
I
Hasharotlarga tegishli.
9.
Ikki kamerali yurak
J
Elaksimon naylardan tashkil topgan.
10.
Naysimon yurak
K
Tana harorati doimiyligi saqlanadi.
Ksilema orqali 
suvning tashilishi
Ildiz tukchalari orqali 
suvning so‘rilishi
Transpiratsiya

---

115
VIII BOB
AYIRISH (EKSKRETSIYA)
8.1. AYIRISH
MUAMMONI ANIQLAYMIZ. 
Tirik organizmlar hayotida 
ayirishning qanday ahamiyati bor? Transpiratsiya va xa-
zonrezgilik nima?
YANGI BILIMLARNI KASHF ETAMIZ.
Ayirishning or
-
ganizmlar hayotidagi ahamiyati.
Organizmning normal 
hayot kechirishi uchun uning to‘qima va hujayralarida doimo kislorod, suv va mineral mod
-
dalar bilan birga organik moddalar – uglevod, oqsil, lipid hamda vitaminlar yetarli miqdorda 
bo‘lishi lozim. Kislorod ta’sirida hujayralardagi organik moddalar suv va karbonat angidridga-
cha parchalanib, ko‘p miqdorda energiya ajralib chiqadi. Suv va karbonat angidrid organizm-
dan ayirish jarayonida chiqarib yuboriladi, energiya esa organlarning ishlashi, hujayraning 
ko‘payishi hamda o‘sishi uchun sarf bo‘ladi. 
Tirik organizmlar hayotida ayirishning ahamiyati quyidagilardan iborat: zararli modda
-
lardan xoli bo‘lish – xazonrezgilik (o‘simliklar); transpiratsiya – o‘simliklarning suv bug‘latishi; 
changlanish samaradorligini oshirish – o‘simliklar o‘zidan xushbo‘y moddalar (nektar) ajratib, 
hasharotlarni jalb etishi; ter ajratish – tanani qizib ketishdan saqlashi (hayvonlar); ko‘pa-
yish va nasliga g‘amxo‘rlik – hayvonlarning tanasidan maxsus hid ajratishi; himoya – zaharli 
moddalar ajratish orqali dushmandan himoyalanishi (kalmar, asalari, qurbaqa, ilonlar, ba’zi 
o‘simliklar).