5-MODUL. STRATEGIK MARKETING
5.1. Marketingda strategik rejalashtirish
Korxonalar uchun rejalashtirish faoliyatning yuqori darajasini
ifodalab, sotish va foyda olish ko‘rsatkichlarini yaxshilashga xizmat
qiladi. Rejalashtirishning asosiy qismi strategik rejalashtirishdan iborat-
dir. Strategik rejalashtirish - bu korxonani istiqbolda qurish, korxona
ning
iqtisodiyotda, mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy hayotidagi о ‘m i, rolini
bilish va yangi darajaga erishish yo‘llari, vositalarini ishlab chiqishdir.
Strategik rejalashtirishda aniq hisoblangan k o ‘rsatkichlar b o ‘lmaydi,
balki turli prognozlar asosida moMjallar, kelgusiga nazar tashlashdan
iboratdir. Strategik rejalashtirish jarayoni quyidagi asosiy bosqichlami
o ‘z ichiga oladi:
• Joriy strategiyani aniq bilib olish
• Mahsulot portfelini tahlil qilish
• Korxona strategiyasini tanlash
• Tanlangan strategiyani baholash.
Joriy strategiyani amalga oshirishini aniq bilmay turib kelajakdagi
masalalami yechish uchun yechim qabul qilib bo'lm aydi, ya’ni, tashqi
va ichki omillami e ’tiborga olish zarur bo‘ladi. Tashqi omillar: firma
faoliyatining k o iam i va ishlab chiqarilayotgan
mahsulotning turli-
tumanlik darajasi; firmaning umumiy tavsifi va keyingi xususiyatini
tiklashi va xususiy mulkining m a’lum qismini xarid qilishi; keyingi
vaqtda firma faoliyatining tuzilishi va yo‘nalganligi; firmaning m o‘ljal-
langan imkoniyatlari; tashqi xavflarga munosabati.
Ichki omillar: firmaning maqsadlari; mahsulot ishlab chiqarish
b o ‘yicha sarmoya kiritishning muayyan tuzilishi va ne’matlarni taqsim-
lash
mezonlari; rahbariyat va muayyan amaliyot tomonlaridan moliya-
viy tavakkallikka munosabati; ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik
ishlar sohasida kuchlami to ‘plash sathi va darajasi; alohida funksional
b o‘linmalari (marketing, ishlab chiqarish, xodimlar, moliya, ilmiy tadqi
qot va ishlanmalar)ning strategiyalari.
M ahsulot portfelini tahlil qilish. Strategik rejalashtirishning
muhim
instrumentlaridan biri mahsulot portfelini tahlil qilish. Bu esa biznesning
b a ’zi qismlari bir-biriga о4a bog‘liqligini yaqqol tasvirlaydi, b a’zi m ah
sulot hajmi, yig‘indisi oddiy qo‘shib yig‘indi qilib qaralgan natijadan
katta farq qiladi, firma uchun mahsulotlaming alohida qismlari holatidan
80
ko ‘ra biznesning alohida qismlari muhimroq. Mahsulot portfelini tahlil
qilish bir nechta bosqichda amalga oshiriladi, y a’ni, firma pog‘onalarini
tanlash, firmaning iyerarxiyasini aniqlash, firmani o ‘lchamini aniqlash,
mahsulot portfelini tahlil qilish matritsasining
parametrlarini aniqlash
zarur. Shuningdek, m a’lumotlami y ig‘ish va tahlil qilish uchun sohani
o ‘ziga jalb qila olishi, firmaning raqobatbardoshliligi, firmaga xavf
soluvchilar va imkoniyatlar, n e’matlar va xodimlarning malakasi kabi
y o ‘nalishlami o ‘m atishni o ‘z ichiga qamrab oladi.
Firmaning mahsulot
portfelini joriy holati haqida tasaw u rg a ega bo ‘lish uchun mahsulot
portfelining matritsasi tuziladi va tahlil qilinadi.
F.Kotler firmaning strategik rejalashtirishi haqida bunday deb
yozadi: «Firmaning maqsadlari, uning marketing sohasidagi imkoniyat-
lari orasidagi strategik muvoflqlikni qo'llashni boshqaruv jarayonidir.
Strategik rejalashtirish firmaning aniq ifodalangan dasturiy bayonotiga,
yordamchi maqsadlar va vazifalami m oijallashiga, sog‘lom xo‘jalik
portfeli va o ‘sish strategiyasiga tayanadi».
Korxonani rivojlantirish rejasi strategik rejalashtirishning muhim
bosqichi hisoblanadi. Har qanday sharoitda bajarilishi majburiy b o ‘lgan
uzoq muddatli rejalaming ishlanmasidan mutlaqo
farqli strategik reja-
lashtirishni yaratish va amalga oshirish lozim. Strategik reja korxona
ning o ‘zgarishlariga sezgir va tez moslashuvchan bo‘lishi kerak. Bunda
xo ‘jalik faoliyatining bosh yo‘nalishlari tahlili amalga oshiriladi va
ayrim tovarlam ing rentabelligi aniqlanadi. Rentabellik darajasiga ko‘ra
uni savdoda qoldirish yoki qoldirmaslik, jalb etish yoki jalb etmaslik
qarorini qabul qilish kerak bo‘ladi. Yuqori rentabellik tovarlarga
k o ‘proq moliyaviy resurslami safarbar etish, kam foydalilaridan
chetlasha borishga qaratilgan ishlami rejalashtiriladi.
Tashkilotlami
boshqarishning eng yuqori pog‘onasida strategiya bosh harakat
yo'nalishi deb tushunilsa, tashkilot pog‘onasida bu maqsadga aylanadi.
Korxona strategiyasini ishlab chiqishda bozordagi holatga qarab uchta
masalaga duch keladi:
- qaysi biznesni tugatish ;
- qaysi biznesni davom ettirish;
- qaysi biznesga o4ish.
M .Porter tomonidan bozorda firmaning faoliyat k o ‘rsatish strategi-
yasining uchta asosiy ishlab chiqish sohasi borligi aniqlangan.
Dostları ilə paylaş: