Biroq raqobat kurashining keskinlashuvi natijasida ishlab chiqarish
xarajatlarining past bo‘lishiga erishgan korxonalar o ‘z yashovchanligini
saqlab qolib, ishlab chiqarish xarajatlari yuqori bo‘lgan korxonalar
inqirozga uchray boshladi. Raqobat esa kichik korxonalardan yirik
korxonalar o ‘sib chiqishini ta ’minlaydi.
Raqobat kurashida yengib
chiqish uchun hamfikr b o iib , texnik yangiliklar ustida yakdillik bilan
ishlagan kam sonli tadbirkorlar jam oasining keyinchalik moliyaviy jih a t
dan ulkan muvafFaqiyatlarga erishgan yirik firmalarga aylanib ketgan-
ligiga ko ‘plab misollar keltirish mumkin. Bugungi kunda butun dunyoga
m ashhur «Xonda», «Ford», «Microsoft» firmalari bunga yaqqol misol-
dir. Raqobatning asosiy sohasi bozor,
chunki unda erkin iqtisodiy
subyektlaming alohidalashgan manfaatlari to‘qnashadi.
Raqobat kurashining mazmuni to ‘g ‘risida to ‘laroq tushunchaga ega
b o‘lish uchun uning asosiy shakllari va belgilarini k o ‘rib chiqish zarur.
0 ‘z miqyosiga k o ‘ra raqobat, eng aw a lo , ikki turga-tarm oq ichidagi
raqobatga va taimoqlararo raqobatga b o ‘linadi. Raqobat orqali iqtiso-
diyotda tabaqalashuv yuzaga keladi, y a ’ni
raqobatda yutib chiqqanlar
iqtisodiy jihatdan baquvvat bo‘lib ketsalar, yutqazganlar esa iqtisodiy
jihatdan inqiroz holatiga tushib qoladilar, ko'pincha, yirik korxonalar
tarkibiga qo‘shilib ketadilar yoki umuman yo ‘q b o ‘lib ketadilar.
Raqobatning ham ijobiy, ham salbiy jihatlari mavjud.
Raqobatning
ijobiy tomonlari u resurslami samarali taqsimlanishiga va tadbirkorlik
faoliyatining rivojlanishiga olib keladi. Shuningdek, raqobatda iste’mol
chilar talabi asosiy o ‘rin tutganligi sababli resurslaming iste’molchilar
talabi yuqori b o ig a n ishlab chiqarish tarmoqlariga yo'naltirish zarur.
Raqobat tadbirkorlami yangi texnologiyalami jalb etishga undagan-
ligi sababli ilmiy-texnikaviy rivojlanishga turtki b o ‘ladi. Bundan tash
qari, raqobatning eng muhim xususiyatlaridan biri shundaki, bunda eng
asosiy e ’tibor tadbirkorlaming shaxsiy mustaqilligiga qaratiladi.
Faqat
raqobatgina iqtisodiy faoliyatni m a’muriy boshqarishsiz ham muvofiq-
lashtirishi mumkin va bu tadbirkorlarga manfaatlarini to ‘laroq qondi-
rishga imkoniyat yaratib beradi.
Raqobatning salbiy tomonlari sifatida shuni aytish mumkinki, raqo
bat bozorda muvozanatni yuzaga keltirishi yoki o ‘zi uni buzib qo‘yishi
mumkin. Chunki talab va takli&ing o'zgarishiga qarab narxlarning to ‘x-
tovsiz o ‘zgarib turishi bozordagi subyektlaming mavqelarini bir marom-
da saqlab turishlariga imkon bermaydi.
150
Raqobatchilar tahlili quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi,
(8.1.1- chizma):
• bozoming tuzilishi va tavsiflanishini aniqlash;
• tayanch raqobatchilar xarakteristikasini tasvirlash va aniqlash;
• tayanch raqobatchilami baholash;
• raqobatchilar xarakterini oldindan k o ‘ra bilish;
• potensial raqobatchilami aniqlash.
Dostları ilə paylaş: