‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

22-jadval
B e m o rla r guru h in in g k asa llan ish k o ‘rsa tk ic h la ri
Ko'rsatkichlar
Ko'rsatkichlar sonini hisoblash usuli
B e m o rla r
B e m o rla r so n i 
100 
^
• 1 0 0 — 
■ \0 0 — Л0 %
Yil d a v o m id a ish lo v ch ilar so n i 
250
Kasallikning
qaytalanish
soni
M e h n a tg a y aroqsizlik so n i 
350
----------------------------------------• 100 = --------= 1 yilda 3,5 m a rta
B e m o rla r so n i 
100
63

---

Ish c h ila rn in g kasallik tufayli v a q tin c h a lik m e h n a t q o b iliy a tin i’ 
y o ‘qo tish i n a fa q a t o ‘sh a ta sh k ilo t iq tiso d iy o tig a balki m a m la k a t 
iqtisodiyotiga h am k a tta z a ra r yetk azad i. M e h n atg a yaro q sizlik
varaqalariga n a fa q a to ‘lash u c h u n k a tta m ab lag ‘ s a rfla n a d i.S h u
sababli vaqtinchalik m eh n at qobiliyatini y o ‘qotishga sabab boMadigan 
kasalliklarni o ‘rg an ish , u larn in g o ld in i olish, k am ay tirish , te z va 
t o ‘la davolash tib b iy o t m u assa sala rin in g davlat ah a m iy atig a ega 
b o ‘lgan m uhim vazifasidir. V aqtinchalik m eh n a t qobiliyatini y o ‘q o - 
tishga sabab b o ia d ig a n kasallik lar k o ‘p in c h a ishlab c h iq a rish d a g i 
va tu rm u sh d ag i y o m o n s h a ro itla r natijasid a p ay d o b o i a d i . S hu 
sababli m e h n a t s h a ro itla rin i y ax shilash, ishlab c h iq a rish d a g i o g i r
m e h n a t ja ra y o n in i m ex a n iza tsiy a lash , tex n ik a xavfsizligiga a m a l 
q ilis h va m e h n a tn i m u h o fa z a q ilis h , ish la b c h iq a r is h sa b a b
b o ia d ig a n kasalliklarni (shikastlanish, teri kasalliklari va boshqalar) 
k am aytirish b o rasid a k a tta ish la r q ilin m o q d a .
T u rm u s h s h a ro itla rin i y a x sh ila sh (o v q a tla n is h , d a m o lis h , 
uxlashni to ‘g ‘ri uyushtirish), sport bilan shug‘ullanish, zararli o d a t- 
larga berilm aslik (ch ek ish , ich k ilik b o zlik , g iyohvandlik) k o ‘p in c h a
suru n k ali k asalliklarning o ld in i o ladi. B a ’zi kasalliklarda o d a m
m eh n a t qobiliyatini uzoq m uddatga (nogironlik) yo’qotishi m um kin.
N ogironlikning sabablarini tekshirayotganda ularni ikki guruhga 
bo ‘lib o ‘rganiladi: ishlab chiqarishda ro ‘y bergan nogironlik va bolalar 
orasidagi nogironlik. G u ru h no g iro n i g u vohnom asi statistik te k - 
shirish u c h u n asosiy hujjat h iso b la n a d i. Bu g u v o h n o m a orq ali 
kasallikni tavsiflovchi k o ‘rsatk ich larn i bilib olish m um kin. B iror- 
b ir kasallik sababli b irin c h i m a rta n o g iro n b o ‘lgan kishilar so n i 100 
ga k o ‘paytirilib u m u m iy n o g iro n la r soniga b o ‘linsa shu kasallikning 
n o g iro n lik u lu sh i c h iq a d i. Bu e k ste n siv k o ‘rs a tk ic h d ir va u n i 
solishtirish m aqsadida ishlatib b o lm a y d i. Solishtirish u c h u n intensiv 
ko ‘rsatkich (n o g iro n lik n in g te z -te z kuzatilishi)ni hisoblash zarur:
B ir i n c h i m a r t a n o g i r o n d e b t o p i l g a n i s h c h i x i z m a t c h i l a r
jq q q q q
Is h c h i - x i z m a t c h i l a r n i n g u m u m i y s o n i
A holi o rasid a y u q u m li k a sallik larn in g tarq a lish i ju d a xavfli 
b o ‘lib , v a q tid a z a ru r c h o r a - ta d b ir la r k o ‘rilm a sa e p id e m iy a g a
aylanishi m um kin. S h u n in g u c h u n y u q u m li kasalliklar tarq a lg u d e k
64

---

b o ‘lsa, u ni yoppasiga hisobga olib va bu m a ’Ium otlarni tezda yuqori 
tib b iy o t m u assasalari rah b a rla rig a yetkazish zaru r. Bu esa o ‘sha 
y u q u m li kasallik o ‘c h o q la rin i sh o sh ilin c h tu g atish u c h u n m axsus 
ch o ra -ta d b irla rn i am alga oshirishga im kon beradi.
Bu o ‘rin d a sh u n i t a ’kidlash lozim ki, o ‘tk ir yuqum li kasallikni 
hisobga olish va bu haqida yuqori tashkilotlarga xabar berish (shifokor 
y o k i fe ld s h e r, s a n ita riy a - e p id e m io lo g iy a n a z o ra t m a rk a z ig a ) 
shifokorlar u c h u n m ajburiydir. 0 ‘tk ir yuqum li kasalliklar — ich 
terlam a, qay talam a va toshm ali terlam a, paratif, qizam iq, qizilcha, 
b o ‘g ‘m a, dizen teriy a, kuydirgi, poliom iyelit, m eningit, ensefalit, 
tu ly arem iy a, q u tirish , yuqum li g e p a tit, k o ‘kyo‘tal va b o shqalar 
qayd q ilinganda yoki sh u kasalliklar b o r deb g u m o n qilinganda bu 
h aq d a yuqori tashkilotlarga xabarnom a yuboriladi.
A gar x a ta rli y u q u m li kasalliklar (c h in c h e c h a k , to u n , vabo, 
o ‘lat, q a y ta la m a te rla m a ) k u z a tilg u d e k b o ‘lsa m axsus hisobga 
olinib, sh o sh ilin ch xab arn o m a yuboriladi. E pidem iolog shoshilinch 
x a b a rn o m a la r a so sid a te k s h iru v la r (b e m o rla rn in g sh ifo x o n ag a 
jo y lash g an lig i, d ezinfeksiya qilinganligi, b e m o rg a y aqin kishilarga 
z a ru r c h o ra la r k o ‘rilganligi) o ‘tk azad i. M a ’lu m o tla r tayyorlanadi. 
Bu m a ’lu m o tla r haftalik, oylik, yillik hisobot shaklida yuqori ta s h ­
k ilotlarga (S E N M ) yu b o rilad i. R esp u b lik am izd a, yuqum li kasal­
lik lar ich id a b a ’zi b irlari k o ‘pro q u chraydi. A holi o rasida virusli 
gepatit, bakterial dizenteriya, salm onelloz, bezgak, gripp va boshqa 
y u q u m li k asalliklar b ila n kasallanish yuqori darajad ad ir. E p id e- 
m iologik b a rq a ro r b o ‘lm agan d av latlard an , ju m la d a n H a m d o ‘stlik 
m a m la k a tla rid a n (R ossiya, U k ra in a , T o jik isto n , Q o z o g h sto n va 
b o s h q a ) b iz n in g re sp u b lik a m iz g a y u q u m li kasallik lar, ayniqsa 
k a ra n tin kasallik larin in g (vabo, o ‘lat va b o sh q a) o ‘tib qolish xavfi 
b o r. Shu sababli resp u b lik a H u k u m a t F av q u lo d d a K om issiyasi 
(H F K ) y ig h lishlarida yuqum li kasalliklar m uam m o lari m u h o k am a 
q ilin ib asosiy ta d b irla r belgilab o lin ad i.
A holini em lash, yuqum li kasalliklarning oldini olish, o ‘ta xavfli 
infeksiyalarning (jum ladan atipik pnevm oniya) m am lakatga o ‘tib 
kelishiga yo1 qo‘ymaslikka doir dastur tayyorlandi va amalga oshirilmoqda.
Shuningdek, n o epidem ik kasalliklarni ham hisobga olish m uhim
a h a m iy atg a ega (23, 24, 25, 26-jadval). B u n d a n kasalliklarning
5 - 2 2
65

---