‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

S i l b ila n k a s a lla n i s h d a r a ja s i
23-jadval
V ilo y a tla r
1 0 0 0 0 0 a h o lig a n isb a ta n
2001
2 0 0 2
2 0 0 3
0 ‘z b e k is to n R e sp u b lik a si
7 2 ,5
7 9 ,0
77,1
Q o ra q a lp o g 'is to n R e sp u b lik a si
149,8
183,1
1 5 4 ,5
A n d ijo n
7 6 ,7
8 2 ,8
7 4 ,0
B ux o ro
6 3 ,3
6 6 ,2
6 1 ,6
Jiz z a x
6 3 ,3
6 6 ,5
6 7 ,4
Q a s h q a d a ry o
7 9 ,4
93,1
9 8 ,4
N a v o iy
6 6 ,8
7 7 ,8
7 4 ,4
N a m a n g a n
7 0 ,7
7 0 ,3
7 4 ,8
S a m a r q a n d
4 7 ,9
5 4 ,8
5 7 ,9
S u rx o n d a ry o
6 1 ,6
6 2 ,8
6 8 ,4
S ird a ry o
7 2 ,7
6 4 ,2
6 7 ,5
T o s h k e n t
5 9 ,8
5 8 ,3
6 4 ,3
F a rg 'o n a
5 0 ,6
5 5 ,2
6 0 ,8
X o ra z m
5 8,1
5 5 ,8
6 8 ,7
T o s h k e n t sh.
7 6 ,6
8 2 ,4
8 6 ,5
24-jadval
S o ‘z a k v a g o n o r e y a b ila n k a s a lla n is h d a r a ja s i ( 1 0 0 0 0 0 a h o lig a n is b a t a n )
V ilo y a tla r
S o ‘z a k
G o n o r e y a
2001
2002
2003
2001
2002
2003
0 ‘z b e k is to n R e sp u b lik a si
2 7,5
2 5 ,9
2 1 ,8
2 9 ,7
2 8 ,4
2 6 ,3
Q o ra q a lp o g 'is to n R esp.
2 1 ,0
22,1
2 1 ,3
10,8
11,7
10,1
A n d ijo n
15,8
16,4
15,6
2 3 ,4
2 5 ,2
2 4 ,5
B u x o ro
2 9 ,3
3 7,2
2 6 ,4
2 8,0
2 6 ,0
2 6 ,0
Jiz z a x
13,7
13,7
9 ,5
18,0
2 0,6
14,1
Q a s h q a d a ry o
10,1
9 ,8
9 ,5
17,7
19,5
2 1 ,4
N a v o iy
1 6,9
2 9 ,3
2 0 ,0
12,9
18,5
17,4
N a m a n g a n
19,6
20,3
17,6
2 0,7
2 3 ,3
2 1 ,3
S a m a rq a n d
16,7
15,1
13,0
1 5,9
19,7
18,6
S u rx o n d a ry o
14,3
13,2
11,6
16,2
17,4
19,2
S ird a ry o
4 6 ,3
3 7,2
2 8,6
7,8
1 1 ,4
1 1 ,0
T o sh k e n t
4 8 ,6
3 9 ,5
3 4 ,4
7 1,5
5 1 ,0
4 5 ,5
F a rg 'o n a
37,5
3 1 ,3
2 9 ,0
2 7,7
2 5 ,5
2 2 ,6
X o ra z m
18,0
2 1 ,8
13,4
15,8
1 1,0
17,7
T o s h k e n t sh.
6 9 ,6
6 1 ,2
5 1 ,5
8 3 ,6
8 3,4
7 1,4
66

---

25-jadval
O n k o lo g ik k a s a llik la r n in g t a r q a lis h i
V ilo y a tla r
O n k o lo g ik k a s a llik la rn in g ta rq a lish i 
( 1 0 0 0 0 0 a h o lig a n isb a ta n )
2001
20 0 2
2 0 0 3
0 ‘z b e k is to n R e sp u b lik a si
7 0 ,0
6 9 ,7
6 9 ,6
Q o r a q a lp o g 'is to n Resp.
68,1
6 5 ,4
6 2 ,8
A n d ijo n
7 3 ,5
6 7 ,9
74,1
B uxoro
6 5 ,6
6 2 ,5
6 5 ,6
Jiz z a x
5 5 ,8
5 6 ,7
57,1
Q a s h q a d a ry o
4 8 ,3
4 8 ,9
52,1
N a v o iy
8 ,0
9 1 ,5
7 5 ,8
N a m a n g a n
6 9 ,0
7 0 ,2
71,1
S a m a rq a n d
4 8,1
5 3 ,9
5 4 ,6
S u rx o n d a ry o
5 7 ,0
5 6 ,9
5 7 ,0
S ird a ry o
5 0 ,8
5 8 ,7
5 5 ,8
T o sh k e n t
6 7 ,2
7 5 ,2
7 6 ,6
F a rg 'o n a
9 2 ,5
8 2 ,6
6 9 ,6
X o ra z m
5 7 ,6
60,1
6 0 ,7
T o s h k e n t sh.
1 2 1 ,7
118,2
126,6
2 6 -ja d va l
R u h iy va n a r k o lo g ik k a s a llik la r n in g t a r q a lis h i ( 1 0 0 0 0 0 a h o lig a n is b a t a n )
V ilo y a tla r
R uhiy
N a rk o lo g ik
2001
2002
2003
2001
2002
2003
0 ‘z b e k is to n R e sp u b lik a si
149,7
138,7
132,2
4 1 ,6
3 2 ,5
2 8,4
Q o ra q a lp o g 'is to n Resp.
94,1
9 4 ,4
9 7,2
2 0,4
13,5
13,7
A n d ijo n
153,4
154,4
147,7
2 8,0
2 2 ,0
19,8
B ux o ro
102,9
107,3
108,7
2 2 ,9
20,3
2 3 ,0
Jiz z a x
164,4
173,7
180,3
26,1
12,9
2 3 ,2
Q a sh q a d a ry o
191,5
191,0
183,4
3 3 ,5
4 5 ,4
34,1
N a v o iy
125,6
126,2
127,3
5 1 ,6
3 3 ,2
28,2
N a m a n g a n
186,7
144,1
146,6
16,0
16,6
11,2
S a m a rq a n d
101,7
104,3
8 9,7
67,3
5 6 ,3
4 7,5
S u rx o n d a ry o
161,5
162,5
111,1
4 4 ,0
3 3 ,4
2 9 ,0
S ird a ry o
139,9
139,6
142,1
3 9 ,0
25,1
30,9
T o sh k e n t
7 4,7
8 2,4
8 1,2
3 3 ,8
2 5 ,7
2 4 ,0
F a rg 'o n a
136,9
104,2
117,0
30,3
2 9,8
2 4 ,4
X o ra z m
6 7 ,0
97,5
124,4
71,5
2 5 ,5
16,8
T o s h k e n t sh.
3 4 8 ,7
2 6 1 ,8
2 2 1 ,0
8 9,7
6 1 ,5
5 5 ,9
67

---

(silning faol b o sq ic h i, zax m , s o ‘zak , y u m sh o q sh a n k r, tre x o m a , 
traxofitiya, kal, xavfli o ‘sm a la r, ru h iy kasalliklar, m a n q a ) o ld in i 
olish, d av o lash , e p id e m io lo g iy a sin i o ‘rg an ish , hisob olib b o rish
m axsus d isp anserlarda am alga oshiriladi.
Y uqorida k o ‘rsatilgan kasalliklar kasallikka a lo q a d o r b o ‘lm agan 
davolash-profilaktika m uassasalarida uchrasa, bu haqda tezda tegishli 
dispanserga x a b a r beriladi. A gar o c h iq shakldagi sil, yuqum li zaxm
u c h ra sa s a n ita riy a -e p id e m io lo g iy a n a z o ra t m arkaziga q o ‘sh im c h a
shoshilinch xabarnom a yuboriladi. C h u n k i sil va venerik kasalliklarni 
y o ‘qotish m u h im m u a m m o la rd a n biridir. S urunkali kasalliklarning 
h a m m a sin i hisobga o lish qiyin b o ‘ladi. S hu sababli su ru n k a li k a ­
salliklar b o r yoki y o ‘qligini a n iq la sh m aq sa d id a tib b iy o t k o ‘riklari 
0
‘tk az ila d i. 0 ‘lim ga sabab b o ‘lgan kasalliklarni o ‘rganish qaysi 
kasalliklar keng ta rq a lg a n lig in i k o ‘rsatadi.
K o‘plab m am la k a tla rd a o ‘lim n in g k o ‘p yoki kam u c h ra sh in in g
sabablari tu rlic h a d ir. 0 ‘tk ir y u q u m li kasallik lard an , o ‘tk ir ic h a k
kasalliklaridan va sil kasalliklaridan o ‘lish b o lalar orasida o iim n in g
o ‘sishiga sabab b o ia d i. A gar b o lala r o rasid a o iim n in g kam ayishiga 
erishilsa, kek salar o rasid a q o n ay la n ish a ’zo la ri, m o d d a a lm a sh i- 
nuvi, xavfli o ‘sm a kasalliklaridan o i i s h b a rta ra f etilsa yoki qisqarsa 
s o g iiq n i saq lash ishini m aqsadga m uvofiq deb hisoblash m u m k in .
U m um iy kasallanish y ig in d i m a ’nosiga ega. Bunga ch aq alo q d a n
keksa y o sh g a ch a b o i g a n o d a m la r o rasid a u c h ra y d ig a n b a rc h a
kasalliklar kiradi. U m u m iy kasallik tib b iy o t m u assasalari m a ’­
lum otlari asosida o ‘rganiladi. B em or shifokorga birinchi m arta m u ro ­
ja a t q ilg an d a bu h a q d a tib b iy o t kartasig a qayd q ilin ad i. K a rta n in g
b irin c h i b e tig a a n iq tash x is y o z ila d i. H u jja tla r b ila n ish la sh n i 
yengillashtirish m aq sad id a a n iq tash x islar yozilgan m axsus statistik 
ta lo n la r hisobga olib b o rilad i.
B e m o r su ru n k a li kasallik (g ip e rto n iy a , yarali gastrit va b o s h ­
q a la r) b ila n m a z k u r yilda b ir m a rta m u ro ja a t e tsa b irla m c h i 
m u ro ja at deb hisobga o lin a d i. B e m o r yil b o ‘yi ta k ro rla n ib t u r a ­
d igan tu rli o ‘tk ir k asallik lar b ila n b ir n e c h a m arta m u ro ja a t qilsa, 
b u n d a y m u ro ja a tla rn in g h a r biri h a m b irla m c h i m u ro ja a t h is o b ­
lan ad i. Bu b irla m c h i m u ro ja a tla rn in g yil d avom idagi yig‘in d isi b ir 
m a rta k u z a tila y o tg an kasalliklar, ilgari u c h ra g a n , a m m o hisobga
68

---

o lin m a g a n k asallik lard an ib o rat b o ‘ladi. R espublikada h a r yili 8 
m illio n d a n o rtiq yangi k asallangan b e m o rla r ro ‘yxatga o lin ad i.
B irin ch i m a rta p ay d o b o ‘lgan kasalliklar b ilan m u rojaat qilinsa 
r o ‘yx atg a o lish v a q tid a bu q o ‘shuv ( + ) belgisi b ila n belgilab 
q o ‘yiladi. S u ru n k a li k asalliklarning og ‘ir-yengil o ‘tishi, tarq alish i 
quyidagi ko ‘rsatk ich lar bilan belgilanadi: kasallanishga oid um um iy 
k o ‘sa tk ic h la r, ta rq a lish k o ‘rsatk ich i, o ‘lim k o ‘rsatkichi, kasallik­
ning nozologik tu rla ri b o ‘yicha o ‘lim k o ‘rsatkichlari.
1. A sh kasallanishga oid k o ‘rsatkich m az k u r yilda birin ch i b o r 
a n iq la n g an kasalliklarni 10000 ga k o ‘paytirib u m u m iy aholi soniga 
nisbati b ilan a n iq la n a d i (b irla m ch i kasallanish):
Umrida birinchi bor aniqlangan kasalliklar soni 
jqqqq
Aholi soni
2. K asallikning tarqalish k o ‘rsatkichi b a rc h a kasalliklar m iqdori 
(b irin c h i m a rta to p ilg an va o ld in r o ‘yxatga o lin g a n ) 10000 ga 
k o ‘paytirilib u m u m iy ah o li so n ig a nisbati b o ‘y icha an iqlanadi:
Barcha kasalliklar soni 
,
• 
10000
.
Aholi soni
3. K asallikning o ‘lim k o ‘rsatk ich i m a z k u r k o ‘rsatk ich lard an
o ‘lg an la r so n i 1000 ga k o 'p a y tirilib , shu kasalliklar bilan kasal­
la n g a n la r so n ig a n isb ati orq ali topiladi:
Mazkur kasallikdan o‘lganlar soni 
Shu kasallik bilan kasallanganlar soni
4. A h o lin in g m a z k u r kasallik d an o ‘lganligi k o ‘rsatkichi shu 
kasallikdan oMganlar soni 100000 ga ko ‘paytirilib aholi soniga nisbati 
orqali an iq la n ad i:
Mazkur kasallikdan o‘lganlar soni 
___ _
 
•
100000
.
Aholi soni
K asallanish, shikastlanish va o ‘lim sabablaridan olingan m a ’lu ­
m otlam i ishlashda xalqaro tasniflardan foydalaniladi. Kasalliklarining
69

---

x a lq a ro ta sn ifid a n (sin fla r va g u ru h la r b o ‘y ich a ta q sim la n ish i) 
fo y d alan ish , h iso b d a tu ra d ig a n kish ilarn in g b ir xil k a sallik larin i 
b itta n o m bilan a ta sh h u d u d la rd a g i tib b iy o t m u assasalarid a tu rli 
yillar m o b ay n id a t o ‘p lan g a n m a ’Iu m o tla rn i so lish tirish va ilm iy 
o ‘rganish im k o n in i b e ra d i. T ib b iy o t fan in in g rivojlanishi k asal­
lik larn in g xalq aro tasn ifin i h a r o ‘n yilda b ir m a rta q ay ta k o ‘rish 
im k o n in i berad i. Y angi c h a q a lo q la r, u m u m a n b o la la r, k a tta la r 
orasidagi kasallik tarq a lish in i o ‘rganish u m u m iy kasallanish h a q id a
m a ’lu m o t beradi (2 7-jadval) va disp an ser kuzatuvi q a n d a y am alga 
osh irilay o tg an in i a n iq lash g a im k o n yaratadi.
2 7 -ja d v a l