satkichi b ilan birga u m rn in g o ‘rta c h a davom iyligi k o ‘rsa tk ic h in i
aniqlash m uhim aham iyatga ega. Bu k o ‘rsatkich bir vaqtda tug‘ilgan
av lo d n in g yashaydigan o ‘rta c h a u m rid ir (yoki m a ’lum
b ir yoshga
yetib o i g a n te n g q u rla rn in g o ‘rta c h a yoshi).
C h o r Rossiyasi davrida, y a ’ni o ‘tgan asm ing boshlarida o ‘rtach a
u m rn in g davom iyligi 32 yosh b o i i b , hozirgi vaqtga kelib 0 ‘z b e -
k isto n d a b u k o ‘rsatk ich 68 y o sh d ir. E rk ak lar bilan a y o lla r so -
lishtirilsa, bu k o ‘rsatk ich a y o lla rd a k a tta ro q d ir.
3.2. Aholining jismoniy rivojlanishi
A h o lin in g jism o n iy rivojlanishi u n in g s o g i i g i
qay d a ra jad a
ek an lig id an d a ra k beradi. B u k o ‘rsa tk ic h o rg an iz m n in g o ‘sishi va
rivojlanib borishini k o ‘rsatadi. Bu ja ra y o n biologik q o n u n la r asosida
b o i i b , ijtim oiy ta d b irla r m ajm u a sig a h a m b o g iiq d ir.
Jism o n iy rivojlanish k o ‘rsa tk ic h i a n tro p o m e trik va fiz io m e trik
o i c h o v la r b ila n o i c h a n a d i (b o ‘y, o g ir lik , k o ‘krak qafasi ay la-
nasi, o ‘p k a n in g
tirik lik s ig im i, m u sk u lla r k u ch i, ta n a m assasin in g
ortish i). K eyingi yillard a y u ra k -q o n to m irla ri fu n k sio n al h o la tin i
an iq la sh u c h u n q o n b o sim in i o i c h a s h d a n fo y d ala n ilm o q d a .
A n tro p o m e trik m a iu m o tla r n i o ‘rg anib
a h o lin in g ay rim gu -
ru h in in g jism o n iy rivojlanishi h a q id a m a i u m b ir xulosaga kelish
m u m k in . Iqlim iy -g eo g rafik s h a ro itla r va e tn ik g u ru h la rn in g xiliga
uzviy b o g i iq b o i g a n m ah a lliy s ta n d a rtla r ishlab ch iq ilad i.
R espublikam izda c h a q a lo q la r, m ak ta b g ac h a
tarbiya va m ak ta b
yoshidagi bolalar, o ‘sm irlar va h arbiy xizm atga chaq irilu v ch ilarn in g
s o g i i g i , y a ’ni jism o n iy rivojlanishi m u n ta z am kuzatib b o rilm o q d a.
H a r yili o ik a z ila d ig a n tib b iy k o ‘rik lar jism o n iy rivojlanishdagi
o ‘zg arish lar yoki a h o lin in g k a tta b ir q ism in in g s o g i i g i h a q id a
b iro r-b ir xulosaga kelishga asos b o i a d i .
H ozirgi d av rd a riv o jlan g an m a m la k a tla rd a ak seleratsiya, y a ’ni
jism o n iy rivojlanish s u r’a tin in g tezlash g an i b a rc h a
yosh va jin sd ag i
o d a m la r g u ru h i o rasid a k u z a tilm o q d a . A kseleratsiya o n a q o rn id a
boshlanib, h o m ilan in g ta n a m assasi o g irr o q va b o ‘yi u z u n ro q b o i ib
tu g ilm o q d a , b o la la r va o ‘s m irla rn in g h a m o g irlig i o rtib , b o ‘yi
tez o ‘sib, e rta ro q b a lo g ‘atg a y e tm o q d a , skeleti b a rv a q t su y a k -
58
lan m oqda. K atta yoshdagi o d am lam in g rivojlanishiga va bir q a n ch a
k asalliklar tav sifn o m asig a akseleratsiya o ‘z t a ’sirini o ‘tk azm o q d a.
M a sa la n , b u ja ra y o n a y o lla r klim aksini
b irm u n c h a orqaga surib,
ular o rasida diabet, y u rak -q o n tom irlari kasalliklarining tarqalishiga
sabab b o ‘lm o q d a .
H o m ila la rn in g o g ‘irligi h a d d a n tash q a ri o rtib ketsa, bu salbiy
o q ib atlarga olib kelishi m um kin. S h u n in g u c h u n u larn in g o ‘rtach a
o g ‘irligining o rtish i yoki k am ay ish in in g o ld in i olish zaru r. C h o r
Rossiyasi davridagi m a ’lu m o tla r b ilan hozirgi m a ’lu m o tla r solish-
tirilsa, h o z ir 10 y a sh a r o ‘gil b o lala rn in g b o ‘yi 4 sm . ga, og ‘irligi
1,6 kg. ga, x u d d i sh u yoshdagi qiz b o lala rn in g b o ‘yi 5,9 sm . ga,
o g ‘irligi esa — 3 kg. ga ko ‘pro q ekan.
Dostları ilə paylaş: