Oikamizning Sui-xondaryo viloyatidan qadim kushonlar davriga
oid buddizmga xos haykaltaroshlik namimalarini ham ko‘plab uchratish
mumkin. 0 ‘zbekiston hududidagi qadimgi Samarqandning o‘rni -
Afrosiyobdan bir qancha haykalchalar topilgan. Bu haykalchalarda
go‘zallik, sadoqat, insoniylik va diniy e’tiqodlar aks ettirilgan.
Haykaltaroshlik - tasviriy san’atning bir turi bo‘lib, lotincha
«skulpo» so‘zidan olingan, qattiq materiallarga «qirqish, kesish, o ‘yish,
tarashlash» orqali ishlov berish ma’nosini anglatadi.
Haykaltaroshlik san’ati ko'rinishiga qarab, dumaloq va qabariq
(relef) haykaliar yaratish turiga bo‘linadi.
Dumaloq haykallarni hamma tomondan ko‘rish mumkin. Agar bu
san’atda inson obrazining bosh qismi yoki beligacha tasvirlansa, bunday
haykaliar byust deb ataladi. Relef (qabariq) haykaliar esa yuzaga
bo‘rttirib ishlangani uchun faqat bir tomondan ko‘rishga moMjallangan
bo‘ladi. Releflar o‘z o‘rnida Gorelef va Barelef guruhiga boiinadi.
Gorelef - yuzaga yopishgan holda nisbatan bo‘rtib ko‘rinadi. Goho
biror bir boiagi dumaloq haykal darajasida ham boiadi. Bareleflar
yuzaga nisbatan kam bo‘rtib tasvirlanadi, bu o‘rinda tanga va
taqinchoqlarni misol keltirish mumkin. Haykaltaroshlik asarlari asosan
qattiq jismlardan - tosh, yog‘och, marmar, granit, bronza, gips va
boshqa shu kabi materiallardan tayyorlanadi.
Bu materiallar haykalga turli xarakter va mazmun berishda xizmat
qiladi. Masalan, tosh-granitdan ishlangan haykaliar kishida ulug‘vorlik,
abadiylik baxsh etsa, aksincha marmardan ishlangan haykaliar nozik,
koi-kam ko‘rinadi. Shuning uchun haykaliar o‘zining mazmuni va
o ‘rnatiladigan joyiga
qarab
har
xil
Dostları ilə paylaş: |
