Microsoft Word Kasbiy psixologiya Yulchiyeva Z

Uchinchi darajasi – kasbga yo‘naltirish.
Kasbga yo‘nalganlik bu shaxs 
imkoniyatlari darajasidagi adekvat kasbni tanlashga ilmiy asoslangan yordam 
ko‘rsatish va qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan davlat tizimi. Kasbga yo‘naltirish 
yordamida shaxsning istak-hohishlari va kasblar olamidagi ijtimoiy talabning 
o‘zaro muvofiqlashuvi kechadi.
Kasbga yo‘naltirish tizimi kichik tizimchalardan iborat: 
1.Kasbiy tashviqot va targ‘ibot tizimi. 
2.Kasbiy maslahat tizimi. 
3.Kasb tanlash tizimi. 
4.Kasbiy moslashuv tizimi. 
3. Kasbiy tanlov psixologik tomonining asosiy vazifalari 
Kasbiy tanlovning psixologik tomonini asosiy vazifalari quyidagilar: 
1.Qobiliyatlar va kasbiy muhim bilim, ko‘nikma va malakalarning diagnostikasini 
o‘tkazish; 
2.Olingan ma’lumotlarni kasbiy talablar bilan muvofiqligi; 
3.Ushbu shaxsning mazkur kasbda faoliyat yuritishi muvaffaqiyatli va 
muvaffaqiyatsiz kechishini oldindan prognoz qilib xulosa berish. 
Kasbiy tanlov jarayonida kasbiy yaroqlilik xam aniqlanadi. Kasbiy yaroqlilik u 
yoki bu mehnat faoliyatiga yaroqlilik bilan belgilanadi. 
Kasbiy yaroqlilik
bu 
mehnat faoliyatini samarali tashkil qilish uchun zurur bilim, ko‘nikma, malakalar 
hamda psixologik va psixofiziologik xususiyatlarini majmuidir. U yosh, malaka, 
kasbiy qobiliyatlar, motivasiyaga bog‘liq. 
Kasbiy moslashuv
shaxsning kasbiy faoliyatini o‘rganishda muhim o‘ringa ega. 
Kasbiy moslashuv bu shaxsning asta-sekinlik bilan kasbga kirib borishi va 
malakali mutaxassisga aylanishidir. Kasbiy moslashuv ta’lim bosqichidayoq 
elementar faoliyatga va bevosita ish joyida amalga oshuvchi jarayon tayyorlov 

---

148 
bosqichiga asoslangan holda o‘zida mujassamlashtiradi. Kasbiy moslashuv 
jarayoni murakkab va shaxsning butun hayotini qamrab oladi va bu vaqtda nafaqat 
kasbiy tajriba, balki mutaxassis shaxsining o‘zi ham shakllanadi. 
Kasbiy yaroqlilik tizimining to‘rtinchi darajasi attestasiya hisoblanadi. Attestasiya 
bu shaxsning kasbiy tavsifnomasini muayyan malaka kategoriyasiga muvofiqligini 
baholash tizimi hisoblanadi. Attestasiya bahosi asosan nomzoding bilim, ko‘nikma 
va malakalari hisobga olinadi. 
Ko‘rsatilgan baholash va kasbiy yaroqlilik tizimi shaxsning obektiv va subektiv 
imkoniyatlarini hisobga olish va mehnat faoliyati uchun qulay muhitni yaratishni 
hisobga olishdan iborat.
Psixologik tanlovning quyidagi tomonlari mavjud: 
1.Aynan psixologik tizim haqida qimmatli ma’lumotlarni olish va diagnostik 
jihatdan qayta ishlash. 
2.Ushbu kasbiy faoliyat turiga nisbatan qobiliyatlarni shakllanishini prognozlash. 
3.Prognozni aniqlashtirish va tekshirish. 
Psixologik mazmunga ko‘ra, kasbiy tanlovning 3 ta jihati ajratib ko‘rsatiladi. 
Birinchi jihat
– muayyan kasbni tanlash uchun zarur motivasiyani aniqlash 
va shakllantirish. Bunda shaxsiy qiziqishlar tanlagan kasbning ijtimoiy mavqe, 
uning iqtisodiy manfaatdorligi va nihoyat kasbning shaxs bilimlari bilan 
muvofiqligi kasb tanlashga ta’sir qiladi. Motivasiya mehnat va kasbiy ta’limning 
o‘zida muhim ahamiyat kasb etadi, shu bois kasb tanlash vaqtida ularni o‘z vaqtida 
aniqlash va korreksiyalash muhim sanaladi. Motivasiya aynan shu kasbda faoliyat 
yuritishda shaxsiy qiziqishlarni ta’minlaydi. Bu esa o‘z navbatida ushbu 
faoliyatdagi dastlabki ijobiy ustanovkalarni belgilab beradi.
Ikkinchi jihat
kasb tanlashning psixofiziologik omillarni talab qilmaydi, 
lekin shu bilan bir qatorda u yoki bu mutaxassislik bo‘yicha faoliyat yuritayotgan 
shaxsga turli darajadagi kuch va vaqt talab etiladi.