GƏNC TƏDQİQATÇI, 2020, VI cild, №1
146
tı işləri aparılan zamanı müəyyən edilmiş torpaq qəbirlərdən e.ə. V-IV əsrlərə aid zəngin avadanlıq-
lar-tunc bilərzik, müxtəlif materallardan hazırlanmış muncuqlar,
dəmirdən əmək alətləri, silahlar,
çoxlu gil qab nümunələri əldə olunmuşdur. Bunlarla yanaşı 1 saylı torpaq qəbirdən Makedoniyalı
İsgəndərin puluna bənzədilərək zərb olunmuş bir ədəd yerli gümüş sikkə də tapılmışdır. Bu, abidə-
nin dövrünün dəqiqləşməsində və yerli əhalinin ticarət münasibətləri ilə əlaqədar müəyyən təsəv-
vürlərin yaranmasında müfəssəl əhəmiyyətə malikdir (15, s.51-58).
V.Əliyev və F.Xəlilli tərəfindən ilk dəfə 1997-ci ildə qeydə alınan və təxminən 10 hektardan ar-
tıq bir ərazini əhatə edən Nərgizava yaşayış yeri Ağsu rayonunun Gəgəli və Bico kəndləri ərazisində
yerləşir. Abidənin yerləşdiyi ərazi əkin üçün şumlandığına görə mədəni təbəqə dağılmış, nəticədə an-
tik və ilk orta əsrlər dövrünə aid zəngin maddi mədəniyyət nümunələri üzə
çıxmışdır (18, s. 3-4).
Nərgizava yaşayış yerindən təxminən 2 km aralıda, Təhməzli məhəlləsi adlanan ərazidə 4
hektara yaxın ərazini əhatə edən Nərgizava nekropolu yerləşir. Nekropolda təsərrüfat işləri görülər-
kən müxtəlif tipli qəbir abidələri (sadə torpaq, daş qutu, küp, təknə qəbir) aşkar edilmiş, terrakotta,
keramika, müxtəlif növ metal məmulatlar o cümlədən, tunc maral, at və atlı fiqurlar əldə edilmişdir
(18, s. 7).
2008-ci ildə su kəməri çəkilən zaman Nərgizava abidəsinə məxsus küp qəbirlərin aşkar edil-
məsi eləcə də, həyətyanı sahələrdən təsadüfi tapıntıların tapılması abidədə arxeoloji qazıntı işlərin
aparılmasının labüdlüyünü ortaya qoydu (19, s. 37). 2009-cu ildə A.Quliyevin
rəhbərlik etdiyi və
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin elmi əməkdaşlarının da iştirak etdiyi Şamaxı-Xınıslı arxeoloji
ekspedisiyası Nərgizava abidəsində kəşfiyyat işlərinə başlamışdır. Antik və ilk orta əsrlərə məxsus
müxtəlif təyinatlı saxsı qab qırıqlarından, heyvan və insan sümüklərindən, kül, kömür qalıqlarından
ibarət yerüstü materiallar toplanılmışdır. Aparılan qazıntı işləri zamanı 0,2 m dərinlikdən aşkar edi-
lən 30 torpaq qəbirlərdə skeletlər əsasən sağ böyrü üstə bükülü vəziyyətdə cənub-şərq istiqamətində
dəfn edilmişdir (20, s.193). 2010-cu ilin iyun-oktyabr aylarında Şamaxı-Ağsu arxeoloji ekspedisiya-
sı Nərgizava nekropolunda arxeoloji tədqiqatları davam etdirmişdir. 15x15 m qazıntı sahəsində təd-
qiqat işləri aparılmış və aşkar edilən çox təbəqəli 69 torpaq qəbirlərdən yanaşı qoyulmuş qadın və
uşaq, kişi və qadın skeletləri,
müxtəlif heyvan skeletləri, Nərgizava abidəsi üçün səciyyəvi olan
qablar, insan və heyvan fiqurları, müxtəlif silah nümunələri və əksəriyyəti tuncdan olan çoxsaylı bə-
zək əşyaları toplanılmışdır. Nərgizava abidəsindən əldə edilmiş materiallar əsasında abidənin e.ə
III-II əsrlərə aid olması müəyyən edilmişdir (21, s.186-187). 2018 və 2019-cu illərdə də V.Əliyevin
rəhbərliyi ilə Gəgəli kəndində arxeoloji kəşfiyyat işləri aparılmışdır. Kəşfiyyat qazıntısı zamanı pil-
ləli şəkildə dəfnlə xarakterizə olunan nekropollarla yanaşı qədim yaşayış yerinin qalıqları da aşkar
edilmişdir (22, s.15; 23, s.6).
Nərgizava abidəsindən istər təsərrüfat işləri zamanı, istərsə də aparılan arxeoloji qazıntılar za-
manı əldə edilmiş maddi mədəniyyət nümunələri toplanaraq elmi cəhətdən tədqiq edilmiş, əldə edi-
lən artefekatların xeyli hissəsi AMEA-nın Azərbaycan Tarixi Muzeyinin Arxeologiya fonduna və
Ağsu rayonu Tarix Diyarşünaslıq Muzeyinə təqdim olunmuşdur (18, s.3).
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində mühafizə edilən Nərgizava və Mollaisaqlı
abidələrinin
metal əşyalarının bir hissəsinin kimyəvi tərkibi də öyrənilmişdir. Nərgizava abidəsinin materialları-
nın tərkibi AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun “Arxeologiya Texnologiyaları” sektoru-
nun əməkdaşları tərəfindən, Mollaisaqlı abidəsinin materialları isə AMEA Radiasiya Problemləri
İnstitutunun əməkdaşı k.ü.f.d. Dinarə Abbasova tərəfindən öyrənilmişdir.
Nəticədə, Nərgizava və
Mollaisaqlı metal əşyalarının kimyəvi tərkibinin oxşarlıq təşkil etdiyi məlum olmuşdur. Mis əsaslı
metal məmulatların tərkibində qalay, qurğuşun elementləri ilə yanaşı Nərgizava materiallarında az
miqdarda sink, mərgümüş və sürmə elementlərinə, Mollaisaqlı materiallarında isə az miqdarda titan
və bir ədəd asma bəzək əşyasında molibden elementinə rast gəlinmişdir (11, s.13-15.). Nərgizavanın
metal əşyalarının kimyəvi tərkibi Ə.Həsənova və F.Xəlilinin “Qədim Nərgizava tunc əşyalarının
tərkibi haqqında maraqlı nəticələr” adlı məqaləsində öz əksini tapmışdır (24).
Dostları ilə paylaş: