Şəkil 3. Kimyəvi
elenemtlər arasında korrelyasiya əlaqəsi.
YER
ELMLƏRİ
67
Elementlər arasında korrelyasiya əlaqəsini araşdırarkən Cu və Mo, Cu və Ag, Ni və La, Zn və
Pb arasinda sıx korrelyasiya əlaqəsinin olduğu aşkar edilmişdir. Ehtimal olunur ki, Cu, Mo və Ag
elementlərinin minerallaşma mənbələri eynidir.
Qeyd etmək lazımdır ki, apardığımız klastr analizinin nəticələrini əks etdirən aşağıdakı ikiöl-
çülü dendroqramda həm element qrupları, həm də qruplar arasındakı asılılıq əks olunur. Dendroq-
ramdan aydın görünür ki, Cu və Mo, Zn və Pb, Ni və La arasında güclü asılılıq vardır və onlar qrup
təşkil edirlər. Nisbətən az asılılıq Ti-Ag və Cr-As arasındadır. Ümumilikdə, Cu, Mo, Ti, Ag və Zn,
Pb, Cr, As, Au elementləri öz aralarında daha bir qrup əmələ gətirirlər.
Şəkil 4.
Elementlərin qruplaşması
Elementlərlə bağlı informasiyanı saxlamaqla, eləcə dəəlamətlərin ixtisarı və bir neçə ən infor-
mativ komponentin seçilməsi məqsədilə baş komponentlər metodundan istifadə edilmişdir. Az in-
formativ komponentləri kənar edərək komponentlərin ümumi sayı azaldılmış və baş komponentlər
metodundan istifadə edilərək iki-üç ən informatik komponentlərə dair məlumatlar seçilmişdir[1].
Cədvəl 3
Baş komponentlər metodunun tətbiqinin nəticələri
Komponent
Komponent
Komponent
Komponent
Komponent
1
2
3
4
5
Cu
-0,119482
0,833654
0,159519
0,134564
-0,16964
Zn
-0,556661
-0,139665
-0,698587
-0,0145023
-0,110373
Pb
-0,615705
-0,171451
-0,234298
0,216623
-0,340803
Ni
-0,534793
-0,357407
0,55736
-0,000293033
-0,301406
Cr
-0,56092
0,242397
-0,219731
-0,237326
0,546252
Ti
0,275454
0,591051
-0,184347
-0,447304
0,0871884
Au 0,0502149
-0,0481625
-0,301443
0,82961
0,0942306
Ag 0,335851
0,636339
0,110265
0,430915
-0,285289
La
-0,470713
0,0589965
0,745492
0,0966172
0,28137
Mo -0,556397
0,522518
-0,0647754
-0,29162
-0,437312
As
-0,461143
0,421738
-0,00976058
0,37265
0,412318
GƏNC TƏDQİQATÇI, 2020, VI cild, №1
68
I komponent üzrə ümumi miqdarın 20,35 %-ni təşkil edən elementlər durur (K1= -0,119482*Cu -
0,556661*Zn - 0,615705*Pb - 0,534793*Ni - 0,56092*Cr + 0,275454*Ti + 0,0502149*Au +
0,335851*Ag - 0,470713*La - 0,556397*Mo - 0,461143*As). Burada müsbət əmsala malik olan
elementlərin (Ti, Au, Ag) anomaliya əmələ gətirməsi ehtimal olunur.
II komponent sırasındakı elementlər ümumi miqdarın 19,467 %-ni təşkil edir. Buraya daha
yüksək əmsala malik olan Cu, Mo, Ag, Ti və As elementləri daxildir ki, bu da filiztoplanmanın ol-
masını söyləməyə əsas verir.
Aşağıdakı modeldə (şəkil 5) məlumatlar sistemə daxil edilərkən müsbət qiymətlər alan əsas
komponentlər aydın görünür. Beləliklə, Qızılqaya sahəsində faydalı komponentlərin Au, Ag, Mo,
As, Ti və Cu oldugu müəyyənləşdirilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |