Dünya İqtisadi Forumu bütün hüquqları qorunur. İngilis dilində orjinal adı və naşiri
Bərabərsizlik sistemli bir təhdid kimi
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bərabərsizlik sistemli bir təhdid kimi
Dördüncü sənaye inqilabı eyni dərəcədə böyük faydalar və bö- yük təhdidlər yaradacaqdır. Əsas narahatlıq mənbələrindən biri kəskinləşən bərabərsizliklərdir. Artan bərabərsizliyin qarşımıza çıxaracağı təhdidləri tam şəkildə müəyyən etmək çətindir, çün- ki əksəriyyətimiz istehsalçı olduğumuz qədər, həm də istehlakçı- yıq. Buna görə də innovasiya və inqilabi dəyişikliklər bizim həyat standartlarımıza və rifahımıza müsbət və mənfi olmaqla, hər iki istiqamətdədə təsir göstərəcəkdir. Ən çox qazananların istehlakçılar olacağı ehtimal olunur. Dör- düncü sənaye inqilabı, istehlakçı kimi sıfır xərclə şəxsi həyatımızın məhsuldarlığını artıra biləcəyimiz yeni məhsul və xidmətləri təq- dim edir. Taksi çağırmaq, təyyarə bileti almaq, hər hansı bir məhsu- lu sifariş etmək, ödəniş etmək, musiqi dinləmək və ya filmə baxmaq - bunların hamısı artıq uzaqdan həyata keçirilə bilir. İstehlakçılar olaraq bizim hamımız üçün texnologiyanın faydaları şübhə doğur- mur. İnternet, ağıllı telefon və minlərlə tətbiqi proqram həyatımızı asanlaşdırır və bütövlükdə daha da məhsuldar edir. Oxumaq, inter- netdə gəzmək və əlaqə qurmaq üçün istifadə etdiyimiz planşet kimi bir cihaz, 30 il əvvəlin 5000 fərdi kompüteri qədər hesablama gü- cünə sahibdir. Öz növbəsində, informasiyanı saxlamanın xərci də sıfıra yaxınlaşır (1GB informasiyanı saxlamanın orta illik xərci 20 il öncə 10000 dollardan yüksək olduğu halda, hazırda 0,03 dollardan daha aşağıdır). DÖRDÜNCÜ S Ə NAYE İ NQ İ LABI 24 Dördüncü sənaye inqilabının yaratdığı təhdidlər daha çox təklif tərəfində - əmək və istehsal dünyasındadır. Son bir neçə il ərzində ən inkişaf etmiş ölkələrin böyük əksəriyyətində, eyni zamanda da Çin kimi bəzi sürətlə inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlarda əməyin Ümum Daxili Məhsuldakı (ÜDM) faiz nisbəti ciddi şəkildə aşağı enmişdir. Bu enişin yarısı investisiya mallarının nisbi qiymətlərinin innovasiyadakı irəliləyişlər nəticəsində azalması ilə bağlıdır (bu da şirkətləri əməyi kapitalla əvəzləməyə məcbur edir) 5 . Nəticədə dördüncü sənaye inqilabından ən böyük faydanı intel- lektual və ya fiziki kapitalın təminatçıları – innovatorlar, investor- lar və səhmdarlar – əldə edirlər. Bu, əmək sahibləri ilə kapital sahib- ləri arasında getdikcə artan sərvət bərabərsizliyini də izah edir. Eyni zamanda bu, real gəlirlərinin həyatı boyunca artmayacağından və övladlarının özlərindən daha yaxşı bir həyat sürə bilməyəcəyindən əmin olan bir çox işçinin yaşadığı məyusluğun da səbəbidir. Artan bərabərsizlik və ədalətsizliklə bağlı güclənən narahat- lıqlar da çox önəmli bir təhdid yaradır ki, bu mövzuya da kitabın üçüncü hissəsində xüsusi bir yer ayıracağam. Faydaların və dəyərin insanların çox kiçik bir hissəsinin əlində cəmləşməsi, eyni zamanda platforma eff ekti deyilən amilin – geniş çeşidli məhsul və xidmət növləri üzrə alıcılarla satıcıları görüşdürən şəbəkələr formalaşdıran rəqəmsal təşkilatların artan miqyas qazancları əldə etməsi – hesabı- na daha da kəskinləşir. Platforma eff ektinin nəticəsi öz bazarlarında hakim olan az say- da, ancaq güclü platformanın təmərküzləşməsidir. Faydalar aydın- dır, xüsusilə də istehlakçılar yüksək dəyər və daha çox rahatlıq əldə edir və daha aşağı xərc çəkirlər. Ancaq sosial risklər də eyni dərə- cədə aydındır. Belə ki, dəyər və gücün çox az sayda əldə təmərgüz- ləşməsinin qarşısını almaq məqsədilə açıqlıq və əməkdaşlıq inno- vasiyası üçün imkanlar yaradaraq rəqəmsal platformaların (sənaye platformaları da daxil olmaqla) fayda və risklərini tarazlaşdırmanın yollarını tapmalıyıq. DÖRDÜNCÜ S Ə NAYE İ NQ İ LABI 25 Bütün bunlar iqtisadi, sosial və siyasi sistemlərimizə təsir göstərən qarşısıalınmaz fundamental dəyişikliklərdir. Qloballaşma prosesinin özünün müəyyən şəkildə qarşısını almaq mümkün olsa belə, bu dəyişikliklərin qarşısında dayanmaq çətindir. İstisnasız ola- raq bütün sektorlar və şirkətlərin özlərinə verməli olduğu “İnqilabi dəyişikliklər məni də əhatə edəcəkmi” sualı deyil, “İnqilabi dəyişik- lik nə vaxt baş verəcək, hansı formada olacaq və mənə və qurumu- ma necə təsir göstərəcək” sualıdır. İnqilabi dəyişikliyin reallığı və üzərimizdəki təsirinin qarşısı- alın mazlığı ona münasibətdə çarəsiz və gücsüz olmamız mənasına gəlməməlidir. Siyasət seçimlərini istiqamətləndirəcək bir qrup or- taq dəyərləri formalaşdırma və dördüncü sənaye inqilabını hər kəs üçün fürsətə çevirəcək dəyişiklikləri həyata keçirmə məsuliyyəti bizdədir. |