Mühazirələr Müəllimlər: Babayev E. A, Rzayeva T.İ. Sumqayit 2020 f ə nnin m ə qs ə

Elektrik sxemləri. 
Cədvəl 2 – də
elektrik
sxemlərində istifadə edilən bəzi 
elemetlərin şərti işarələrigöstərilmişdir. Bu elementlərin işarələnməsi bir sıra 
standartların ( QOST 2.701 – 74, QOST 2.722 – 68, QOST2.723 – 68, QOST 
2.735 – 68 və s.) tələbləri əsasında yerinə yetirilir. 
Sxemlərin tərtibində miqyasdan istifadə olunmasa belə elementləri şərti 
işarələri mütləq olaraq yuxarıda göstərilən standartlardakı ölçülərlə çəkilir. Əgər 
elementlərin ölçüləri standart tərəfindən müəyyən edilməmişdirsə, bu zaman onlar 
sxemdə göstərilən digər elementlərin ölçülərinə uyğun olmalıdır. 
Sxemlərdə elektrik rabitəsi bir xətlə göstərilir. Paralel xətlər arasındakı məsafə 
3 mm – dən az olmamalıdır. Onların qalınlığı standarta uyğun olaraq 0.2 .....1.0mm 
götürülür. Elementlərin qalınlığı isə bu xətlərdən iki dəfə qalın çəkilməsi tövsiyə 
olunur. 
Şəkil 2 – də elektrik sxemləri verilmişdir.

---

c
ə
dv
ə
l 2
ş
ə
kil 2 

---

Hidravlik və pnevmatik sxemlər.
Sənayenin bir çox sahələrindən hidravlik 
və pnevmatik sxemlərdən geniş istifadə olunur. Bu sxemlər QOST 2.7.4 – 76 
tərəfindən müəyyən edilmiş qaydalar əsasında yerinə yetirilir. 
Hidravlik və pnevmatik sxemlər üçün bəzi elementlərin şərti qrafiki işarələri 
cədvəl 3 – də verilir. 
Cədvəl 
3
Şəkil 3 – də avtomobilin hidravlik tormoz sisteminin aksonometrik sxemi 
verilmişdir. Burada sürücü əyləçi (1) sıxaraq, porşenin köməyi ilə baş silindirdə 
(2) olan mayeni təzyiq altında şlanqa(3), buradan isə işçi silindirə (4) verir. İşçi 

---

silindirlər də öz növbəsində porşenin köməyi ilə hər dörd təkərdə yerləşən 
kolodkalarına ( 5 ) eyni güclə təsir edərək lazım olan nəticə əldə edilir. Əyləcə təsir 
edilən güc götürüldükdən sonra, sistemdə olan işçi maye yaylarının (6) təzyiqi 
nəticəsində, işçi silindirindən şlanq vasitəsilə baş silindirinə, oradan isə cənə (7) 
qayıdır.
Øÿêèë 3
Øÿêèë 4