Umurtqasizlar zoologiyasidan

(Ixodes ricinus)
imago davrida qoramol, ot, 
qo'y, echki, bug'u, tulki, bo'ri, quyon, tipratikan va boshqa hayvonlarda 
parazitlik qiladi.
Lichinka va nimfa davrida esa asosan, sichqonsimon kemiruvchilar, 
tipratikan, sudralib yuruvchilar va parrandalarda parazitlik qiladi. Bu 
kanalar imago va nimfa davrida ham odamga hujum qilishi mumkin. 
Iksod kanasi asosan, Yevropa va Osiyodagi o'rm on mintaqalarida 
tarqalgan.
Iksod kanalari kana ensefaliti, tulyaremiya, piroplazmoz, toshmali 
va qaytalama terlama tif kabi xavfti kasalliklaming qo'zg'atuvchilarini 
tarqatadi. It kanasi 0 ‘zbekistonda ayniqsa, qoramollarda ko'plab 
parazitlik 
qilib, 
ularga 
qon 
parazitini, 
ya’ni 
piroplazmoz 
qo'zg'atuvchisini yuqtiradi.
Ishning bajarilish tartibL
Spirtda fiksatsiya qilingan kanalarni 
qisqich bilan olib soat oynasiga qo'ying, ustidan bir necha tomchi suv 
quying va binokulyar orqali kuzating.
Tanasining bo'g'im larga bo'linmaganligiga, bosh-ko'krak va qorin 
qismlarining o'zaro qo'shilib, yaxlit tanani hosil qilganligiga e’tibor 
bering.
176

---

It kanasining bosh qismini toping va boshida joylashgan organlarini 
ko‘zdan kechiring.
Yaylov 
kanasining 
sanchib-so‘ruvchi 
og'iz 
apparatining 
mikropreparatini binokulyar yordamida kuzating. Qorin tomoniga 
aylantirib oyoqlarini tekshiring, anal teshigini va jinsini aniqlang. Erkak 
va urg'ochi it kanasining tashqi va ichki tuzilishini hamda xartumchasi 
rasmlarini albomga chizib oling.
Muhokama uchun savoilar:
1. It kanasining sistematik holatini bayon qiling.
2. It kanasining parazitlikka moslashgan tuzilish belgilarini 
tushuntiring.
3. It kanasi, ya’ni iksod kanasi voyaga yetgan davrida qaysi chorva 
mollarida parazitlik qiladi?
4. It kanasining lichinka va nimfa davrlari qaysi hayvonlarda 
parazitlik qiladi?
5. Urg'ochi va erkak iksod kanalari bir-biridan qanday farq qiladi?
6. It kanasi qon so'rib parazitlik qilish bilan bir qatorda qanday 
kasalliklaming qo'zg'atuvchilarini tarqatadi?
7. Yaylov kanasi qanday tuzilgan?