Umurtqasizlar zoologiyasidan

67-rasm. H asharotlar m o‘ylovi xillari: I- qilsimon, 2-ipsimon, 3-cho‘tkasimom
yoki marjonsimon, 4-arrasimon, 5-taroqsimon, 6-to‘g ‘nog‘ichsimon, 7-
cho‘qmorsimon, 8-duksimon, 9-plastinka-to‘g‘nog‘ichsimon, 10-taroq-
tizzasimon, 11-noto‘g ‘ri tizzasimon, 12-patsimon, 13-qildor.
Bir turga mansub bo'lgan hasharotlarning urg'ochi va orkaklari 
m o'ylovlarining uzun yoki qisqaligi va shakliga ko'ra farq qilishi
186

---

mumkin. Hasharotlarning turkumlari va oilalarini bir-biridan farqlashda 
mo‘ylovlarining shakli muhim sistematik belgi bo‘lib xizmat qiladi.
Shakliga ko‘ra hasharotlarning m o‘ylovlari qilsimon-xivchinsimon 
(suvaraklar, ninachilar), ipsimon (suv qo‘ngizlari), patsimon (kapalaklar, 
chivinlar va tukli arilar), plastinkasimon (go‘ng qo‘ng'izlari, mart, iyun 
qo‘ng'izlari va boshqa plastinka m o‘ylovli qo'ng'izlar), arrasimon 
(qirsildoq qo‘ng'izlar), taroqsimon (ayrim tur qirsildoq qo'ng'izlar), 
to‘g‘nog‘ichsimon (oq kapalaklar), tizzasimon (qovoq ari, yirik arilar, 
bug‘i qo'ngizlari), duksimon (ayrim tur kapalaklar), qildor (kalta 
mo‘y!ovli 
ikki 
qanotlilar), 
noto‘ g4 ri-tizzasimon 
(yumshoq 
tanli 
qo‘ng‘izlar) va boshqa tuzilishda bo‘lishi mumkin.
Hasharotlarning mo‘ylovlari qanday shaklda boMishidan qat’iy 
nazar, ular bo‘g‘imlarga bo‘lingan. Bo‘g'im lam ing soni har xil: 2-3 
tadan tortib, bir necha o ‘ntagacha yetishi mumkin. Lekin ularning 
uzunligi har xil. Ba'zi hasharotlarning mo‘ylovIari ularning tana 
uzunligidan ikki va undan ham ortiqroq uzun boMadi (mo‘ylovdor 
qo‘ngizlar, temirchaklar).
Hasharotlarning oyoqlari ularning yashash sharoitiga va bajaradigan
68-rasm . Hasharotlar oyog‘i xillari: A-yuguruvchi (vizildoq qo‘ng‘iz), B-
suzuvchi (suvsar qo‘ng‘izning keyingi oyog‘i), D-sakrovchi (chigirtkaning orqa