Tarixi salimiy

Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 1 | ISSUE 4 | 2022
 
 
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal September, 
2022 
103
 
harakat rivojlanib borgani sari Buxoro jadidlari boshliqlarining nufuzi va ta’siri 
kuchaydi. Rus siyosiy idorasi xodimlari amirga jadidlar boshliqlariga qarshi kurashda 
yordam berdilar. Amir ilg'or jarayonlarning va shu nuqtai nazardan, jadidlarning 
Buxoroda konstitutsiyaviy monarxiya yaratish dasturining murosasiz raqibi edi. U 
jadidlar bilan muomala qilish imkoniyatini qidirdi. Sababi islohotlar masalasi va Amir 
elon qilgan manifestdir. Manifestda keltirilgan islohotlar loyihasi Muvaqqat hukumat 
agenti A. Ya. Miller tomonidan ishlab chiqilgan. Loyihaning matni tashqi ishlar vaziri 
Milyukov tomonidan tasdiqlash uchun taqdim etilgan va tasdiqlangan Rossiyada fevral 
inqilobining birinchi kunlaridanoq buxorolik jadidlar tayyorlayotgan namoyishdan 
xabardor boʻlgan Rossiya siyosiy agentligining agentlari islohotlarni eʼlon qilish uchun 
keng tashviqot kampaniyasini boshlab yubordilar. Manifest e’lon qilingan kuni (1917-
yil 7-aprel) jadidlar bularning barchasi faqat ularni hayratga solish uchun qilinganligini 
bilib oldilar. Mirzo Salimbek Buxoro jadidlarining 1917-yil aprel namoyishlari 
paytidagi faoliyati haqida batafsil hikoya qiladi. Bu namoyishlar bostirilgach, Yosh 
buxoroliklar kuchlari yanada kuchaydi. Yosh buxorolikaliklar yangi kurashga 
tayyorlanib, qizg'in tashkiliy ishlar boshladilar, shahar bozorlari va amirlik 
qishloqlarida varaqalar paydo bo'ldi. Targ‘ibot ommaviy tus oldi, qo'shinlarga alohida 
e'tibor qaratildi. Sarbozlar amir qoʻshini saflarida xizmat qilishdan bosh torta boshladi 
va raqiblari tomoniga oʻtdi. Yosh buxoroliklar faoliyati o‘z samarasini bera boshladi. 
Sarbozlar va qishloq ahlining qoʻzgʻolonlari tez-tez uchrab turadi [Cадриддин Айний. 
Бухоро инқилобининг тарихи учун материаллар. Москва, 1926.]. 
“Tarixi Salimi”da shunday qoʻzgʻolonlardan biri Shahrisabz va Kitobda Yosh 
buxoroliklar boshchiligida boʻlib oʻtgan haqida batafsil hikoya qilinadi. Qoʻzgʻolonni 
bostirish uchun Salimbekning yozishicha, oʻzining shafqatsizligi bilan mashhur 
boʻlgan Nizomiddin Xoʻja Qoʻshbegi 50 askar bilan yuborilgan. Boshqa 
maʼlumotlarga koʻra, u sarbozlarning katta otryadi bilan kelgan. Qo'zg'olonchilar 
hokimni lavozimidan chetlashtirishni va mahalliy aholidan boshqasini tayinlashni talab 
qilishdi.” Qo‘shbegi qo‘zg‘olonchilar talabiga dahshat bilan javob bergan va uning 
qo‘zg‘olonchilarga nisbatan ko‘rgan choralari go‘yoki o‘rta asrlardagi “Ispan 
inkvizitsiyasidan” 
oshib 
ketgan. 
Ammo 
shunga 
qaramay 
qoʻshbegi 
qoʻzgʻolonchilarning quyidagi talablarini qondirib, qoʻzgʻolonni bostirishga muvaffaq 
boʻldi:
a) hokim Akramxon bilan birga kelgan oʻn bir amlokdorni oʻz lavozimlaridan 
chetlatish;

---