oriJİnal məqaləLƏR

Göz xəstəlikləri-

nin kliniko-statistik 

formaları

XBT üzrə 

kodlar

İlkin əlil-liyin 

po-pulyasiya-

da səviy-yəsi

I qrup əlillərin 

populya-siyada 

səviyyəsi

II qrup əlillərin 

populya-siyada 

səviyyəsi

III qrup əlillərin 

populya-siyada 

səviyyəsi

Orta 

yaş

Əlillik 

ömrü

Buynuz qişanın 

xəstəlikləri

H-16-H 18

8

10

6

11

8

7

Uveitlər 

H 20

1

6

3

2

12

3

Büllurun patologiyaları

H25-H 28

14

14

11

12

9

6

Torlu qişanın bəzi 

xəstəlikləri

H33-H34

13

13

14

8

11

4

Makulodistrofiya 

H 353

6

4

9

3

10

5

Diabetik retinopatiya

H 36

3

11

5

1

14

1

Göz almasının atrofiyası

H 44

2

3

1

5

5

10

Qlaukoma 

H 40-H 42

10

9

7

13

13

2

Görmə sinirinin atrofiyası

H 47,2

9

12

12

4

7

9

Miopiya 

H 52,1

12

5

13

10

2

13

Hipermetropiya 

H 52,0

4

2

4

6

3

12

Digər refraksiya və 

akkomodasiya pozulmaları

7

7

8

9

1

14

Travmaların nəticələri 

11

8

10

14

6

8

Anoftalm 

5

1

2

7

4

11

Ranq korrelya-siya əmsalı P

—

0,60< 0,05

0,86< 0,01

0,74< 0,01

0,03 

>0,01

0,03> 

0,05

---

32

2016/1 (20)

ORİJİNAL MƏQALƏLƏR

Göründüyü  kimi  bir  sıra  xəstəliklərin  əhalinin  əlilləşməsinin  ümumi  səviyyəsinə  və  I  qrup  əlillərin  sayına 

görə reytinqi üst-üstə düşmür. Ən böyük fərq uveitlər (1, 6-cı yerlər), diabetik retinopatiya (3, 11-ci yerlər) və 

anoftalma (5 və 1-ci yerlər) görə müşahidə olunur. Buna baxmayaraq xəstəliklərin ilkin əlilliyin populyasiya və 

I qrup əlilliyin populyasiyadakı səviyyəsinə görə reytinqi arasında statistik dürüst ranq korrelyasiyası müşahidə 

olunur (ρ=0,60; P<0,05). Bu onunla bağlıdır ki, əksər xəstəliklərin hər iki meyara görə reytinqləri ya üst-üstə düşür 

(büllur patologiyaları-14, torlu qişanın xəstəlikləri-13, digər refraksiya və akkomodasiya pozulmaları-7), ya da 

çox az fərqlənir (buynuz qişanın xəstəlikləri-8; 10, qlaukoma-10; 9, hipermetropiya-4; 2).

Reytinqlərin daha çox yaxınlığı ilkin əlilliyin səviyyəsi və II qrup əlillərin sayına görə müşahidə olunur. Bu 

göstəricilərin səviyyəsinə görə reytinqlərin yaxınlığı əksər xəstəliklər üçün səciyyəvi ol-muşdur: buynuz qişanın 

(8;6), torlu qişanın (13; 14) xəstəlikləri, travmaların nəticələri (11; 10), miopiya (12; 13), hipermetropiya (4; 4) və 

digər refraksiya və akkomodasiya pozulmaları (7; 8), göz almasının atrofiyası (2; 1). Qeyd olunan meyarlara görə 

də xəstəliklərin reytinqləri bir-biri ilə yüksək dərəcədə korrelyasiya olunur (ρ=0,86; P<0,01). Oxşar nəticə ilkin 

əlillik səviyyəsinə və III qrup əlillərinin sayına görə xəstəlilərinin reytinqlərinin müqayisəsində də izlənilir. Bu iki 

meyara görə də xəstəliklərin reytinqləri bir biri ilə güclü korrelyasiya əlaqəsinə malikdir (ρ=0,74;P<0,01).

Beləliklə, göz xəstəliklərinin əhalinin əlilləşməsində rolunu və bununla əlaqədar olan tibbi-sosial prioritetini 

aşağıdakı meyarlara görə təyin edəndə oxşar nəticələrə gəlmək olur və ciddi xətaya yol verilmir:

- 

Xəstəliklə bağlı əlilliyin populyasiyada səviyyəsi;

- 

Xəstəliklə bağlı I, II və III qrup əlilliyin populyasiyada səviyyəsi.

Ayrı-ayrı  xəstəliklərlə  bağlı  ilkin  əlillik  səviyyəsi  və  həmin  əlillərin  ilkin  şəhadətləndirilməsi  zamanı  orta 

yaşının reytinqləri bir-birindən əksər hallarda kəskin fərqlənir.

Belə ki, uveitlər, diabetik retinopatiya ilə bağlı ilkin əlilliyin səviyyələrinin reytinqləri çox aşağıdır (bu əlillərin 

bütün əlillər arasında payı kiçikdir) və bu əlillərin şəhadətləndirmə anında yaşı yüksəkdir. Bu xəstəliklərin müvafiq 

reytinqləri 1 və 12; 3 və 14 təşkil edir. Uyğunluq miopiya (12 və 2), digər refraksiya və akkomodasiya pozulmaları 

(7 və 1), travmaların nəticələri (11 və 6) kimi əlillik səbəblərinin reytinqində də izləninlir. Nəticədə xəstəliklərin 

ilkin əlillik səbəbləri arasında reytinqi (əlilləşmə səviyyəsi) əlillərin şəhadətləndirmə anında orta yaşının reytinqi ilə 

korrelyasiya olunmur (ρ=0,03; P>0,05). Oxşar nəticəni xəstəliklərin ilkin əlillik səbəbləri arasında reytinqini onların 

assosasiya edildiyi əlillik ömrünün orta müddətinin reytinqi ilə müqayisədə də izləmək olur (ρ=0,03; P>0,05).

Beləliklə,  əlilliyin  sosial  səciyyəsini  əks  etdirən  müxtəlif  göstəricilər  (əlilliyin  və  onun  dərəcələrinə  görə 

növlərinin  əhali  arasında  yayılması,  əlillərin  şəhadətləndirmə  anında  orta  yaşı  və  əlilliklə  assosiasiya  olunan 

ömrün gözlənilən müddəti arasında onların prioriteti barədə müxtəlif, bir-birini inkar edən nəticələr formalaşır. 

Ona görə də əlilliklə bağlı tibbi-sosial ağırlığın və prioritetin müəyyənləşdirilməsində elə ümumiləşdirici (inteqral) 

meyarlara  ehtiyac  var  ki,  onlar  əlilliyin  bütün  ağırlıq  meyarlarını  əhatə  edib  vahid  kəmiyyətlə  ifadə  etsin.  Bu 

barədə aldığımız nəticələr 2-ci cədvəldə verilmişdir.

Cədvəl 2