Microsoft Word Арабов Дизайн 280613. doc

Şəkil 20. Evklidin səkkiz harmonik mütənsibliyinin qrafiki 
quruluşu. 
 
Qızıl bölgü prinsipi əsasında AB=a parçasının iki  b və c 
parçalarına ayrılması onu göstərir ki, kiçik c parçasının böyük b 
parçasına olan nisbəti, böyük b parçasının tam a parçasına nisbətinə 
bərabər olsun.(Şəkil 21). 
 
Şəkil 21. a  – parçasının qızıl bölgüyə uyğun bölünməsi 
a
b
b
c
:
:
=
 
 
b
a
c
−
=
 olduğundan, 
(
)
a
b
b
b
a
:
:
=
−
ifadəsindən b-ni tapmaq 
üçün bir kvadrat tənlik alırıq: 
 
0
2
2
=
−
+
a
ab
b
 

---

 
35
Buradan:  
 
(
)
a
a
b
618
,
0
2
1
5
≈
−
=
 
və 
a
c
382
,
0
=
      alırıq. 
Qeyd etmək lazımdır ki, b-nin qiyməti, radius a olan çevrə 
daxilinə çəkilmiş onbucaqlının tərəfinə uyğun gəlir. 
 
 
 
Şəkil 22.  
a
AB
=  parçasının həndəsi olaraq qızıl bölgü 
prinsipinə uyğun     bölünməsi. 
 
Şəkil 22-də a parçasının həndəsi olaraq qızıl bölgüyə uyğun iki 
hissəyə ayrılması göstərilmişdir.Bunun üçün a  parçasının ucundan 
ona perpendikulyar olan 
2
a
AC
=  parçasını çəkib, C  və  B  nöqtələrini 
birləşdirək. 

---

 
36
a
a
a
BC
2
5
2
2
2
=
⎟
⎠
⎞
⎜
⎝
⎛
+
=
    olacaqdır. 
Indi də BC-dən 
2
a
AC
=  – yə bərabər CD  parçasını ayıraq. 
Onda              
a
a
a
CD
BC
DB
2
1
5
2
1
2
5
−
=
−
=
−
=
 
alarıq ki,  bu da b– yə bərabərdir.  AB – dən  DB – yə bərabər 
parзa ayırsaq  E  nöqtəsində a parçası qızıl bölgü prinsipinə uyğun iki 
hissəyə ayrılmış olacaqdır. 
  Əgər 1
=
a
 qəbul etsək: 
⎭
⎬
⎫
⎩
⎨
⎧
=
=
382
,
0
618
,
0
1
1
M
M
 yaza çblərik 
Əgər 
2
M  – ni də bu qayda ilə iki hissəyə ayırsaq, 
236
,
0
618
,
0
382
,
0
2
≈
⋅
=
M
; 
     
146
,
0
382
,
0
382
,
0
4
=
⋅
=
M
 və s. alarıq. 
Əlamətdar haldır ki, bu sıranın ardıcıl hədlərinin nisbəti sabit 
kəmiyyətdir, yəni: 
618
,
1
4
3
3
2
2
1
K
=
=
=
M
M
M
M
M
M
. 
Bu xassəyə 1; 2; 3; 5; 8; 13; 21; 34; 55... və s. sırası da malikdir. 
Gцstərilən sırada hər bir sonrakı hədd əvvəlki iki  həddin cəminə 
bərabərdir və aralıq həddin kvadratı təxminən qonşu kənar hədlərinin 
hasilinə bərabərdir. 
Məsələn:  və s. Deməli hər bir sonrakı hədd özündən əvvəlki iki 
həddə uyğun olaraq, qızıl bölgü prinsipinə görə iki həddə ayrılmış 
olur. Bu sıra onu kəşf edən XIII əsr italiyalı riyaziyyatçı Pizali 
Leonardo Fibonazzinin ləqəbi şərəfinə Fibonazzi sırası adlanır. 
İndi də  qızıl bölgü prinsipinin tətbiqinə aid misalları  nəzərdən 
keçirək. Insan bədəninin bir çox cizgiləri qızıl bölgü prinsipinə uyqun 

---

 
37
gəlir. Misal üçün, insanın ayaqdan göbəyə və göbəkdən başın üstünə 
qədər olan məsafəsi qızıl bölgü prinsipinə uyqun gəlir (şəkil 24). 
Təkcə bu deyil bədənin digər hissələrinin ölçüləri də bu qaydaya 
uyqun gəlir. Şəkil 24 – də göstərilən ölçülərin nisbətləri təxminən eyni 
olub 1.618 - ə yaxındır: 
618
,
1
63
102
102
165
165
266
432
698
698
1130
≈
≈
≈
≈
≈
 
İnsan bədəninin göstərilən hissələrinin arasındakı nisbət qızıl 
bölgü prinsipinə uyğun olmazsa, onda harmonika pozulur və gözəllik 
itir. Ola bilsin ki, bu prinsipin pozulduğu hallarda insanlarda digər 
fizioloji qüsurlar da mövcud olsun. Bütün bunları nəzərə alaraq, oğlan 
və qızlar özlərinə həyat qurarkən qarşı tərəfin ölçülərinin qızıl bölgü 
prinsipinə uyğun olub-olmadığını ölçü aparıb yaxınlasaydılar pis 
olmazdı. 
Ölçülərdə kiçik kənaraçıxmalar olarsa, bunu ayaqqabının 
dabanının hündürlüyü və ya saçın, papağın hündürlüyü hesabına 
kompensə etmək olar. Yeri gəlmişkən qeyd etmək olar ki, yeni 
evlənən qız və  oğlanın yaşları da qızıl bölgüyə uyğun olarsa daha 
münasib olar. Belə ki, qızın yaşını c - yə, oğlanın yaşını isə b - yə  
uyğun olması və b=1,618c nəzərə alınır. 
Qızın yaşı 20 olarsa, onunla evlənən oğlanın yaşının 32 olması 
məsləhətdir. Belə ki, illər keçdikcə bu nisbət qızın xeyrinə 
azalacaqdır.              
10 ildən sonra  :     42 : 30 = 1,4 
20 ildən sonra  :    52 : 40 = 1,3 
30 ildən sonra  :     62 : 50 = 1,24    olduğunu görürük. 
İnsan bədəninin ölçüləri qədim dövrlərdən bəri ölçü aparmaq 
üçün əsas götürülmüşdür. Məsələn: Yunanıstan, Misir və Romada fut 
uzunluq ölçüsü olmuşdur. Bir fut  0,305m-dir. (Şəkil 23). 
Rusiyada uzunluq ölçüsü insan bədəninin ölçüləri – sajen, qulac, 
baş barmağın yuxarı hissəsinin uzunluğu – düymə  və digər ölçülər 

---

 
38
qəbul olunmuşdur. Baş barmağın yuxarı hissəsinin uzunluğu bir 
düyüm – 25,4mm qəbul olunmuşdur. 
Onluq metrik sistem başqa sistemlərdən üstün olduğuna görə 
geniş tətbiq edilir, lakin onlar insan ölçüləri ilə bağlı olmadığına görə, 
fransız arxitektoru Le Korbyuze hissələrin arasında mütənasibliyi 
müəyyən etmək üçün yeni sistem “Modulor” təşkil etmişdir (şəkil 24). 
“Modulor”  əsasında cihaz düzəldilmiş  və onun hər bir rəqəmi insan 
bədəninin müəyyən hissəsinin uzunluğunu göstərmişdir. Bu 
ölçülərdən üçü əsas ölçü sayılır: 
Ayaqdan göbəyə qədər – 1130mm 
 Göbəkdən başın üstünə qədər – 700mm 
 Başın üstündən yuxarı qalxan əlin içinə qədər – 430mm.