28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

Muammo: 
Schyotlarni 
iqtisodiy mazmuniga 
qarab turkumlanishini 
bilish.

---

64 
yordamida xo’jalik jarayoniga amaliy taosir ko’rsatish va xo’jalik jarayoni 
ustidan nazorat olib borish uchun kerakli maolumotlar umumlashtirilishi 
kerak.
 
Buxgalteriya hisobining barcha schyotlari korxonadagi xo’jalik 
mablag’’lari yoki ularning tashkil topish manbaalari yoki xo’jalik 
jarayonining hisobini olib borishga mo’ljallangan bo’lsada, ularning 
ko’pchiligini umumiy hususiyatlariga qarab bir xil guruhlarga yig’ish 
mumkin. Buning natijasida xo’jalik operatsiyalarining hisobini yuritish 
uchun kerakli miqdordagi buxgalteriya hisobi schyotlarini namunali schyotlar 
ro’yxatidan ajratib olishga erishiladi.
Bunday turkumlarga ajratish schyotlardan xo’jalik operatsiyalarini 
yozish uchun, ulardan to’g’ri foydalanish hamda kerakli ko’rsatkichlarni 
olish uchun qaysi schyotlardan foydalanish zarurligini aniqlashga yordam 
beradi. Schyotlarning tayinlanishi va tuzilishiga qarab guruhlashni o’rganish 
buxgalteriya schyotlaridan xo’jalik operatsiyalarini ikkiyoqlama yozish 
usulini o’zlashtirishga katta yordam beradi.
Buxgalteriya schyotlarini iqtisodiy mazmuniga qarab turkumlarga 
ajratishda, bu schyotlarda nimalar hisobga olinishi eotiborga olinadi. Bunday 
guruhlash xo’jalik mablag’’larini hamda ularni tashkil topish manbaalarini va 
xo’jalik jarayonining mavjudligi, holati va xarakatini tasvirlash. maolumotlar 
olish uchun qaysi schyotlardan foydalanish zarurligini ko’rsatadi. 
SHuning uchun ham buxgalteriya schyotlarining ro’yxati schyotlarning 
iqtisodiy mazmuniga qarab turkumlarga ajratishga asosan ishlab chiqariladi. 
Schyotlarni ikki xususiyatiga qarab turkumlarga ajratish, ularning
tayinlanishi va iqtisodiy mazmunini to’la aks ettiradi. SHunday bo’lsa ham 
schyotlarning tayinlanishi va tuzilishiga qarab hamda iqtisodiy mazmuniga 
qarab turkumlarga ajratishlarning o’ziga xos kamchiliklari bor. Bunday 
turkumlarga ajratishning asosiy kamchiliklaridan biri uning juda ham 
murakkabligidadir. SHuning uchun ham schyotlarni ikki xususiyatiga qarab 
turkumlarga 
ajratish, 
buxgalteriya 
hisobi 
nazariyasi 
bo’yicha 
mutaxassislarnigina baxramand qiladi xolos. Bu mutaxassislarning 
buxgalteriya hisobi umumiy nazariyasi bo’yicha schyotlarni turkumlarga 
ajratishni soddalashtirishga qaratilgan ilmiy ishlar olib borishlarini taqozo 
qiladi. 
Buxgalteriya 
hisobi 
schyotlarini 
iqtisodiy 
mazmuniga 
qarab 
turkumlarga ajratishning zaminida buxgalteriya hisobi oboektlarining 
xo’jalik mablag’’lariga, mablag’’larning manbaaiga va xo’jalik jarayoniga