58
Artma dərəcəsi doyuran məhlulun xassələrindən və məsamələrin
strukturundan asılıdır.
Belə fikir söyləyirlər ki, kristallik süxurlarda məsamələr maye
ilə dolduqda sürətin dəyişməsinə az təsir edir. Bundan başqa belə
zənn edirdilər ki, maqmatik süxurlar maye ilə doyuzdurulduqda
elastiki dalğanın sürəti təzyiq artdıqca dəyişməz qalır. Təbiətdə
süxurlar adətən bu və ya digər dərəcədə mayelərlə, mineral sularla,
neftlə, qazla doymuş olur. Hətta sərbəst su Maxaroviçiç sərhədinə
qədər süxurun tərkibində olur. Təzyiqin artması ilə suyun özüllüyü
dəyişmir. Yağ-karbohidrogenlər, neft süxurun məsaməliliyindən
böyük keçicilik xüsusiyyətinə malikdir, yəni nüfuzluğu böyükdür.
Özüllük təzyiqdən asılı olaraq dəyişmir
o
e
kp
–p təzyiqindəki
özüllükdür.
o
– atomosfer şəraitində özüllükdür, k isə əmsaldır. Su
ilə doymuş maqmatik süxurlarda uzununa dalğaların sürəti quru
nümunələrdəki sürətindən çoxdur. Yüksək təzyiqlərdə v=f(p) əyrisi
quru və su ilə doymuş süxurlarda bir-birinə yaxınlaşır, bu süxurun
məsaməliliyindən asılıdır.
Yarığa bənzər çatlar olmayan süxurlarda məhlulla doymanın
təsiri uzununa dalğaların sürətinə az təsir edir. Yazılanların
xülasəsindən demək olar ki, maye ilə doydurulmuş çökmə süxurlarda
quru süxurlara nisbətən elastiki dalğaların sürəti süxurun rejimində
olan kiçik təzyiqdə xarici hidrostatik təzyiqinin artması ilə artır.
Hətta az məsaməli maqmatik süxurların boşluğunda olan maye
sürətin dəyişməsinə nəzərə çarpacaq dərəcədə təsir edəcəkdir. Bu
Yerin səthinə yaxın olan süxurlarda daha parlaq özünü göstərir.
Təzyiqin artması ilə sürətin artması maqmatik süxurlarda daxili
təzyiqin xarici təzyiqdən az olması şərti ödəndikdə baş verir.
Dostları ilə paylaş: