Xələfli A. A

 
Şək.
63. Donmuş laylarda süxurların elektrik kəşfiyyatı üsulu ilə 
tədqiqi. (a) - boş çökmə süxurlarda ərimiş zonalar olaı sahələr üçün; su ilə 
doymuş boş çökmə süxurların yerləşdiyi sahələr üçün (b) 1-köklu süxur; 2- 
boş süxurlar; 3-ərimiş zona; 4-buz; 5-donmuş süxur altında suyun axma 
istiqaməti. 
 
§61. Şaquli elektrik zondlaması 
Şaquli elektrik zondlama üsulu dərinlikdə yerləşən süxurların 
müqavimətinin dəyişməsini öyrənir. Ölçmə işləri çox hallarda sim-
metrik dördelektrodlu qurğularla aparılır, ölçüləri daimi olaraq artır, 
buna baxmayaraq qəbulediçi elektrodlar arasında MN olan məsafə 
sabit saxlanılır. Bəzən AB xətti uzrə cərəyan buraxılır və yerin dərin 
qatlarını tədqiq edirlər. Qurğunun ölçüləri elektrik kəşfiyyatının 
göstəriş kitabında verilir. Adətən AB/2 bərabər seçilir. 1,5; 3; 4,5; 6; 8; 
10; 15; 25;40; 65; 100; 150; 230; 300; 450; 600; 800; 1000 metr. AB/2 
qiymətinin dəyişməsi 1.5-dən 10 m-ə qədər, 15-dən 100 m-ə və 150-
dən 1000 m-ə qədər MN arasında olan məsafə uyğun olaraq 1; 10; 100 
götürülür; AB və MN xəttini çölə getməmişdən qabaq hazırlayırlar 
(şəkil 64). İkiqatlı üfüqi yatan kəsilişdə 

1
>

2
halında şaquli 
downloaded from KitabYurdu.org

---

185 
zondlama əyrisi şəkil 65 a- da göstərilmişdir. Əgər kəsilişdə alt layın 
müqaviməti 

1 


2
, onda şaquli zondlama əyrisinin forması 65 b 
şəklini alır.
Şək
.64.
Simmetrik şaquli elektrik zondlama qurğusu. K
1
-K
2
qidalandırıcı AO va BO naqillərin dolaqları
. 
Fərz olunan müqavimət kəsilişi geoloji kəsilişin ümumi 
xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün istifadə edilir. Kəsiliş qurulduqda 
şaquli olaraq hər məntəqədə AB/2-nin qiymətini loqarifmik 
miqyasda qeyd edirlər (Şəkil 65). AB-nin hər paylanmasında (yəni 
elektrodların bir birindən uzaqlaşdırılması) 

f 
-in qiymətləri Omm-lə 
yazılır və izoxətlərin planı qurulur. Kəsiliş üzrə kəmiyyətcə təhlil 
aparılır. 66-cı
şəkildən görünür ki,12 şaquli zondlama kəsilişin üst hissəsində ano-
maliya olduğunu göstərir, keçiriciliyi isə kiçik müqavimətli süxurun 
əmələ gəldiyi sahəyə uyğundur. Şaquli zondlamada əyrilərin kə 
miyyətcə təhlili daha tam geoloji nəticələr verə bilir, bunun köməyi 
ilə kəsilişdə layların sayının qalınlığını və müqavimətini təyin edə 
bilərik.
Üç üfüqi yatan laylı kəsilişlərdə şaquli zondlamanın 
əyrisi dörd olur. A,K,Q,H (şəkil 67). Çoxlaylı əyrilər bir 
neçə üç laylı əyrilərdən təşkil olunduğu kimi qəbul olunur. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

186 
Şaquli zondlamada çox saylı əyrilərin təhlili nəzəri 
hesablanmış (şəbəkədə) əyrilərlə müqayisə olunaraq 
aparılır.