Sharq mumtoz adabiyoti shoirlari ijodida jonlantirish va
Yüklə 98,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Хорижий филология.
№2, 2017 йил 74 muvaffaq bo‗lgan. Bashshori Marvaz iy qasidasining qisqacha mazmuni quyidagicha: bir kuni shoir boqqa borib uzum ishkomlarida ―qorachadan kelgan yashil sochli‖ kelinchaklar, ya‘ni uzum sinchalarini ko‗rib zavqlanadi. Shoirning nazarida uzum sinchalari Zang (qora) shohning qizlari kabi ko‗rinadi va ularning boshlari yashil ro‗mol bilan o‗ralgan.Ular har joy har joyda muallaq turib onalarini emadilar. Shoir havas ila ularning har biriga qo‗l tekkizib zavqlanadi, ammo uzoqdan bog‗bon shoirini ―kelinchaklar‖ uzum navdalari bilan birga ko‗rib oru nomusi qaynab g‗azabga minadi. Bog‗bon shamshirni qo‗liga olib, kelinchaklarni latif bo‗ynidan tutib tomirlarini kesa boshlaydi. Bog‗bon jahl bilan kelinlarning yashil liboslarini yirtib, ularni yerga qarab yotqizadi. Keyin ularni oyog‗i bilan qattiq tepib, jonlarini sug‗urib olishni boshlaydi, shunda kelinlarning terilari shilinib zolim bog‗bon qo‗lida jon bera boshlaydilar.Tepib–tepib urishlardan so‗ng joni chiqqan ―kelinlar‖ tanalaridan qon sizib chiqib, uzumzor o‗rtasida kovlangan hovuzni qon bilan to‗ldiradilar. Bog‗bon yana o‗sha jahl va g‗azab bilan qatl etilgan kelinchaklarning qonlarini katta tosh orasiga olib borib to‗kadi, o‗sha tosh ustiga muhr qo‗yib mahkamlaydi va besh oy davomida ulardan biron marotaba ham xabar olmaydi. Shu bilan tabiatda bahor ayyomi kelib, bog‗bon uydan may va gulob isini tuyib, muhrlagan tosh va undagi ichimlik yodiga tushib, toshdan borib muhrni oladi. On xo„shae bin fitoda bar o„ barghoi sabz, Ham didanash xu j astayu ham xo„rdanash Ro„ze shudam ba raz, ba nazari du chashmi man Xira shud az a j oibi alvon, ki bingarand. Didam siyohro„yu aro„soni sabzmo„y, K-az g„am dilam ba didani eshon biyoramid. Guf i , ki shohi Zang yake sabz chodare Bar duxtaroni xesh ba amdan bigustarid. [ 2: 216-217] Bashshori Marvaziy shu yo‗l bilan may-sharob tayyorlash jarayonini yuksak badiiyat bilan bayon etib, oddiy ishlab chiqarish holatini ajoyib syujetga aylantiradi. Tashxis va jonlantirish san‘ati X-XI asrlar boshqa bir qator shoirlari ijodiyotida ham ko‗p uchraydi. Mazkur davr shoirlari ijodiyotida tashxis va jonlantirish san‘ati asosan tabiat manzaralarini tasvirlash jarayonida foydalaniladi. Masalan, Farrux iy Siistoniyning bir g‘azalida shoir tashxis va jonlantirish san’ati vositasida fazoviy jism- Oyning insonga xos xususiyatlarini ifodalab, uni Quyoshga oshiq tarzida tasvirlaydi : Z-oftob j udo bud moh chandin shab, Hamedavid ba gardun bar oftob talab. Hamida gasht zi hi j ronu zard gashta zi g„am, Nizor gashta zi ishqu gudoxta zi taab [ 6:75.] Yuqoridagi baytlarda Oyning Quyoshga oshiq bo‗lib, sevib qolishi, ma‘shuqaning ishq hijronida oshiqning g‗amu g‗ussalarga mubtalo bo‗lish voqeasi bayon etiladi. Oy o‗z ma‘shuqasi ishqida yonishi natijasida, ko‗plab uqubatlarga duchor bo‗ladi va rangi za‘faron bo‗lib, bemor odamga aylanadi. Mazkur baytlarda shoir tashxis va jonlantirish san‘ati vositasida tabiiy hodisa sanalmish Oyning tutilishi va bir necha kun insonlar nazaridan chetda qolishini yuksak badiiy mahorat bilan tasvirlaydi. G‗azalda Oy o‗z ma‘shuqasi vasliga etib shodu xurram bo‗lib, ishq sururidan mast bo‗lishi ham tasvirlangan. Buning natijasida Oyning o‗z ma‘shuqasi Quyosh diydoriga etishganidan boshqa fazoviy jismlar, ya‘ni yulduzlar ogoh bo‗lib, Quyosh va Oy xursandchiligiga qo‗shilib, ularga hamrohlik qiladilar: Chu oftobtalab nazdi oftob rasid, Nishot kardu tarab kardu bud j oi tarab. Furo„ nishast bar oftobu ravshan kard Ba ro„i ravshani o„ chashmi tirai chu shab. Chu mohi dilshuda ba oftobi ro„y Guzor kard bad-in dar hame du ro„zu du shab [ 6:75]. |