T. S. Malikov moliya

moliyaviy tizim 
(finan
-
cial system), 
deyiladi
31
.
Bu tizim aksiyalar, obligatsiyalar va 
boshqa moliya instrumentlari bozori, moliyaviy vositachilar 
(bank va sug‘urta kompaniyalari kabi), moliyaviy xizmatlar 
taklif etadigan firmalar (masalan, moliya­maslahat firmalari) 
va shu kabi barcha muassasalar faoliyatini nazorat qiluvchi 
organlarni o‘z ichiga oladi. Zamonaviy moliya (fani) oldida 
turgan eng muhim vazifalardan biri – bu moliyaviy tizim 
evolyutsiyasi qonuniyatlarini o‘rganishdir. 
Zamonaviy moliya nazariyasi qator konsepsiya
32
lardan 
iborat bo‘lib, bu konsepsiyalar talaba (kitobxon)larga 
vaqt 
omili
ni hisobga olgan holda pul resurslarini taqsimlash 
masalalarini o‘rganishga tizimlashtirilgan yondashuvni, 
shuningdek, uning yordamida barcha muqobil variantlar 
o‘r ganiladigan va moliyaviy qarorlar qabul qilinib, hayotga 
tatbiq etiladigan miqdoriy model
33
lar to‘plamini taklif etadi. 
Mazkur asosiy konsepsiyalar va miqdoriy modellar moliya-
viy qarorlar qabul qilishning barcha bosqichlarida: avto-
30
“Aktiv” lotincha “activus” so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, o‘zbek tilida 
“faol” yoki “harakatchan” deb so‘zma-so‘z tarjima qilinsa-da, iqtisodiyotda 
bu so‘z, eng avvalo quyidagi ikki ma’noni anglatish uchun ishlatiladi: a) 
korxona yoki tashkilotning mulki va resurslari (bino, mashina, qimmatli 
qog‘ozlar va b.; b) balansning kirim, daromad qismi; buxgalteriya balan-
sining bir qismi. Qarang: o‘sha manba. J. I. – B. 64.
31
Bu yerda nima yoki qanday o‘zgarish sodir bo‘ldi? “Moliya tizimi” de-
ganda oldin ko‘z oldingizda nimalar gavdalanar edi-yu, endi nimalar ho-
zir-u, nozir bo‘lmoqda? Farqini ko‘ra olayapsizmi? Ular nimalardan iborat?
32
«Kontseptsiya» lotincha «concepcio» so‘zidan olingan bo‘lib, ona tilimiz-
da “to‘plash, birlashtirish”; “tizim”; “ibora” tarzida so‘zma-so‘z tarjima qilin-
sa-da, “qarashlar, fikrlar yo‘nalishi tizimi; fikr yuritish, dunyoni tushunish, 
anglash usuli” ma’nosini beradi. Qarang: o‘sha manba. J. II. – B. 406.
33
«Model» fransuzcha «modele», lotincha “modulus” so‘zlaridan olingan 
bo‘lib, «o‘lchov», “me’yor”ni bildiradi. Qarang: o‘sha manba. –B. 606. 

---

24