T. S. Malikov moliya

T.S.Malikov, N.H.Haydarov
rish; b) kapital tuzilmasini belgilab olish (aniqlash); v) ay-
lanma kapitalni boshqarish.
Kompaniyaning boshqarish samaradorligini oshirish 
maq sadida kompaniya mulkiga egalik huquqini uni boshqa-
rishdan ajratish uchun quyidagi beshta juda jiddiy sabab 
bor:
• 
bunday yondashuvdan foydalanganda barcha zaru-
riy fazilatlarga ega professional (mahoratli) menejerlarni to-
pish mumkin;
• 
biznesda muvaffaqiyatga erishish uchun ko‘pincha 
bir necha uy xo‘ja-liklarining moliyaviy resurslarini bir-
lashtirish zarur bo‘ladi;
• 
iqtisodiy jarayonlarga xos bo‘lgan mavhum (noaniq)
lik sharoitida investorlar mablag‘larni turli firmalarga tikish 
(joylashtirish) orqali riskni taqsimlash to‘g‘risida qaror qa-
bul qilishlari mumkin. Kompaniya mulkiga egalik huquqini 
uni boshqarishdan ajratmasdan turib, bunday taqsimotni 
amalga oshirishning iloji yo‘q;
• 
ma’lumot to‘plashga ketadigan mablag‘larni tejash 
uchun;
• 
ta’lim olish egri chizig‘i effekti (samarasi) yoki faoliyat 
yuritib turgan tashkilot effekti (samarasi)ni amalga oshirish 
uchun. Faoliyat yuritib turgan tashkilot effekti (samarasi) 
esa quyidagilarda namoyon bo‘ladi: agar kompaniya egasi 
bir vaqtning o‘zida firma menejeri ham bo‘lsa, kompaniya­
ning yangi egasi yangi biznesni muvaffaqiyatli boshqarish 
uchun undan ish yuritishni o‘rganishiga to‘g‘ri keladi. Ak-
sincha, agar kompaniya egasi bir vaqtning o‘zida menejer 
bo‘lmasa, biznes sotilgan taqdirda ham tajribali menejer 
tashkilotda ishlashda davom etadi. Faqat endi u boshqa 
xo‘jayinga ishlaydi (xizmat qiladi), xolos.
Firmani boshqarish funksiyalari kompaniya mulki-
ga egalik huquqidan ajratilishiga ko‘proq biznesni tashkil 
etishning korporativ shakli mos. Chunki shunday bo‘lsa, 
kompaniya egalari firmaning kundalik faoliyatiga putur 
yet kazmagan holda bir necha martalab o‘zgarishi mumkin 
(mulkka egalik huquqi aksiyalarga o‘tishi orqali).

---

Moliya
75
Korporativ boshqaruvning asosiy vazifasi aksiyadorlar-
ning boyligini orttirish (maksimallashtirish)dan iborat. Shu 
mezonga rioya qilar ekanlar, menejerlar shunday investitsi-
on qarorlar qabul qiladilarki, ularning o‘rnida bo‘lganlarida 
aksiyadorlar har birining o‘zi ham xuddi shunday qaror qa-
bul qilgan bo‘lar edilar. 
Rivojlangan fond bozorining mavjudligi menejerlarning 
firma aksiyalarining bozor qiymatini imkon qadar (maksi
-
mal ravishda) oshirishdan iborat bo‘lgan asosiy vazifalari 
bajarilishiga yordam beradi.
ASOSIY ATAMALAR
• zamonaviy moliya (modern finance) 
• moliyaviy tizim (financial system)
• aktivlar (assets) 
• investitsiyalar uchun aktivlar tanlash, (assetsalloca
-
tion) 
• majburiyatlar (liability)
• mulkning sof qiymati, yoki kompaniyaning o‘z kapitali 
(networth)
• yakka egalik qilish (sole proprietorship)
• shirkat (partnership)
• korporatsiya (corporation)