İnformasiya təHLÜKƏSİZLİYİ (DƏrsliK)

İdarəetmə konsolu
zorla müdaxiləni aşkarlayan 
sistemlərin sazlanması üçün istifadə edilir. Bununla yanaşı 
idarəetmə konsolu
müdafiə olunan sistemin vəziyyətini, 
altsistemdə aşkarlanmış qarşıdurmanın təhlilini həyata keçirir. 
AÇIQLAMA
:
Kompüter konsolu (ingiliscə console – 
idarəetmə pultu) kompüter ilə insan-operator arasında 
qarşlıqlı əlaqəni təmin edən qurğular toplumudur (bura giriş-
çıxış qurğuları da əlavə edilməlidir).
Müasir zorla müdaxiləni aşkarlayan sistemlərin bəzi 
növlərini araşdıraq. 
1.
Şəbəkə seqmentini müdafiə edən sistemlər. Heç bir 
əlavənin işləmədiyi xüsusi serverdə qurularaq işləyir (sistem 
əsasən edilən hücumlardan etibarlı qorunur, bununla yanaşı 
serverə edilən hücumlara “görünməyəndir”). Şəbəkəni müdafiə 

---

 
İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ 
________________________ 227 ____________________________ 
etmək üçün bir neçə belə server şəbəkəyə qoşulur və onlar 
şəbəkə trafikini müxtəlif şəbəkə seqmentlərində təhlil edirlər. 
Beləliklə, bir neçə əlverişli yerləşdirilmiş sistem böyük şəbəkəyə 
nəzarət edə bilir. 
Belə sistemlərin çatışmazlıqları şəbəkənin ancaq böyük 
yük altında işlədiyi momentdə ona edilən hücumu tanıması 
(müəyyən etməsi) və sistemə edilən hücumun ziyankarlıq 
dərəcəsini təhlil edə bilməməsidir. 
2.
Ayrıca serveri müdafiə edən sistemlər. Burada konkret 
serverdə baş verən proseslər haqqında informasiya toplanılır və 
təhlil edilir. Təhlil nəticəsində vurulacaq ziyanın hansı pisniyyətli 
istifadəçi tərəfindən yerinə yetiriləcəyi müəyyən edilir. Bəzən 
sistemdə bir neçə qrup server idarə olunur, mərkəzləşdirilmiş 
şəkildə hesablamalar aparılır və mümkün hücumlar araşdırılır. 
Ondəki sistemdən fərqli olaraq bu sistem şifrələnmiş verilənlər 
ilə də işləyə bilir. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu sinifə aid olan 
sistem ancaq “öz” serverindən paketləri qəbul etdiyi üçün 
bütün şəbəkədə baş vermiş situasiyalara (vəziyyətlərə) nəzarət 
edə bilmir, nəticədə effektivlik aşağı düşmüş olur. 
3.
Əlavələri müdafiə edən sistem. Ayrı-ayrı əlavələr 
hüdudunda yaranan hadisələrə nəzarət edir. Əlavələr haqqında 
məlumata malik olmaq, sistem jurnalının köməyilə onu təhlil 
etmək və birbaşa