Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Agrobiznes faoliyatining maqsadi iste’mol bozorini yetarli miqdorda sifatli 
qishloq xo’jalik mahsulotlari, sanoatni esa xomashyo bilan uzluksiz ta’minlash 
orqali foyda ko’rishdan iborat. 
Agrobiznesning asosiy shakli va birlamchi bo‘g‘ini fermer va dehqon 
xo‘jaliklaridir. Chunki ular bevosita qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab 
chiqaradi. Bu xo‘jaliklar o‘z erida yoki ijaraga olingan yerda ish yuritib, ishlab 
chiqaruvchi fermer va uning oila a‘zolari hisoblanib, ayrim hollarda yollanma 
mehnatdan foydalanish ham mumkin. Fermer xo‘jaliklari mustaqil tuzilma bo‘lishi 
sababli o‘z faoliyatini bozor kon‘yukturasiga tez moslashtira oladi. Unda iqtisodiy 
manfaat va pirovard natija uchun mas‘uliyat o‘zaro qo‘shilib ketadi. Bularning 
hammasi fermer xo‘jaligining yashovchanligini ta‘minlaydi. 
Fermer xo‘jaligi barcha tashkiliy shakllarining umumiy tomoni shundaki, 
ular ijaraga olingan davlat yerida faoliyat ko‘rsatadi. Fermer va dehqon xo‘jalik-
larini tashkil qilish, rivojlantirish va ular faoliyatini tartibga solish O‘zbekiston 
respublikasining «Fermer xo‘jaligi to‘g‘risida»gi, «Dehqon xo‘jaligi to‘g‘risida»gi, 
«Qishloq xo‘jaligi kooperativi (shirkat xo‘jaligi) to‘g‘risida»gi qonunlarga hamda 
qishloq xo‘jaligida islohotlarni chuqurlashtirishga qaratilgan boshqa huquqiy 
bitimlarga va hukumat qarorlariga asoslanadi.
 
Bu qonuniy bitimlarda fermerlarga ajratilgan yerlarni meros qilib qoldirish 
sharti bilan uzoq muddatli ijaraga olish huquqi mustahkamlab qo‘yildi. Shu bilan, 

---

251 
birga bu xo‘jalik uchun yerlarning unumdorligini saqlash va oshirishda davlat 
tomonidan kafolatlar yaratish yo‘li bilan ularni himoyalash tizimi vujudga 
keltirildi.
Agrobiznes turlaridan biri agrofirmalardir
. Ular ma‘lum turdagi qishloq 
xo‘jalik mahsulotlarini yetishtirish va uni pirovard mahsulot darajasigacha qayta 
ishlashni qo‘shib olib boradigan korxonalardir. 
Mazkur turdagi korxonalar turli mulkchilikka asoslanishi, chunonchi oilaviy 
xo‘jalik asosida ham tashkil topib, kichik zavodlar bilan birikishi mumkin. 
Agrosanoat birlashmalari va kombinatlari agrobiznesning yangi turlaridir. 
Agrosanoat birlashmalari bir turdagi mahsulot ishlab chiqaruvchi va unga 
bog‘liq ishlab chiqarish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi bir qancha korxonalarni 
birlashtiradi. Jumladan, bog‘dorchilik va uzumchilik bilan shug‘ullanuvchi 
xo‘jaliklar, ular mahsulotini qayta ishlovchi sex va zavodlar, yetkazib beruvchi 
savdo-sotiq 
korxonalari 
bir 
texnologik 
jarayonga 
birlashib 
agrosanoat 
birlashmalarini tashkil qiladi.
Agrosanoat kombinatlari qishloq xo‘jalik mahsulotlarini yetishtirish, qayta 
ishlash va iste‘molchilarga yetkazib berishgacha barcha texnologik jarayonga xizmat 
qiluvchi xo‘jalik va korxonalarning ma‘lum bir hududida birlashuvidir. Agrobiznes 
turiga ko‘ngilli va paychilik mablag‘lari asosida tashkil qilingan turli xil uyushma va 
ittifoqlarni ham kiritish mumkin. 
Qishloq xo‘jaligidagi davlat korxonalari, jamoa xo‘jaliklari va shirkatlari, 
turli xil mulkchilik asosida tashkil qilingan qo‘shma korxonalar ham agrobiznes 
turlari sifatida faoliyat ko‘rsatadi. 
Respublikada iqtisodiy taraqqiyotning hozirgi bosqichida qishloq xo‘jaligini 
rivojlantirishning ustuvor vazifalari sifatida quyidagilarni qayd qilish mumkin: 

qishloq xo‘jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish; 

oziq-ovqat xavfsizligini mustahkamlash; 

ekologik toza mahsulotni ishlab chiqarishni kengaytirish; 

eksport salohiyatini oshirish; 

ekin maydonlarini yanada maqbullashtirish; 

---

252 

yangi selektsiya navlarini, chorva turlarini yaratish; 

ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklarini rag‘batlantirish; 

qishloq xo‘jalik mahsulotlarini chuqur qayta ishlovchi yangi korxonalarni 
qurish; 

zamonaviy bozor xizmatlarini ko‘rsatish infratuzilmasini, sug‘oriladigan 
yerlarning meliorativ holatini yanada yaxshilash; 

qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarish sohasiga intensiv usullarni, eng avvalo 
zamonaviy suv va resurslarni tejaydigan agrotexnologiyalarni joriy etish; 

unumdorligi yuqori qishloq xo‘jaligi texnikasidan foydalanish;

global iqlim o‘zgarishi va Orol dengizi qurib qolishining qishloq xo‘jaligi 
rivojlanishi hamda aholining hayot faoliyatiga salbiy ta‘sirini yumshatish bo‘yicha 
tizimli chora-tadbirlarni ko‘rish.
57