Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ishlab chiqarish va ijtimoiy-madaniy sohalardagi jam
|
3.
Iqtisodiy jamg’arishning mohiyati, omillari va samaradorligi Jamg‘arish investitsion tavsifidagi tovarlarga talab darajasini belgilab beradi. Jamg‘arish bu, milliy daromad bir qismining ishlab chiqarishni kengaytirish ya‘ni asosiy va aylanma kapitallarni, shuningdek, ehtiyot zahiralarini ko‘paytirish uchun sarflanish jarayonidir. Amalda jamg‘arish kapital mablag‘lar yoki investitsion sarflar shaklida yuzaga chiqib, u yangi asosiy kapitalni hosil qilish, ishlab turganlarini kengaytirish, rekonstruktsiyalash va yangilashga qilinadigan xarajatlarni ifoda- laydi. ―Jamg‘arish‖ va ―kapital mablag‘‖ yoki ―investitsion sarflar‖ tushunchalari bir xil mazmunga ega emas. Bir tomondan, kapital mablag‘ yoki investitsiyalarning chegaralari jamg‘arish fondiga qaraganda kengroq, chunki renovatsiyaga (ya‘ni 295 eskirgan ob‘ektlarni batamom almashtirishga) sarflanadigan amortizatsiya fondi- ning bir qismi ham uning manbai bo‘lib xizmat qiladi. Ikkinchi tomondan, ―jam- g‘arish‖ tushunchasi investitsion sarflar doirasidan chiqib ketadi, chunki u faqat asosiy kapitalning emas, balki aylanma kapitalning, shuningdek, ehtiyot zahira- larining kengayishini ham anglatadi. Ishlab chiqarish va ijtimoiy-madaniy sohalardagi jam g‘arish bir-biridan farqlanadi. Jamg‘arilgan mablag‘larning iqtisodiyot real sektori asosiy kapitallari va aylanma mablag‘larini kengaytirishga ketadigan qismi ishlab chiqarish sohasidagi jamg‘arishni hosil qiladi. Ishlab chiqarish sohasidagi jamg‘arish iqtisodiy o‘sishning muhim omilidir. Ijtimoiy - madaniy sohadagi jamg‘arish uy-joy fondini, kasalxonalar, o‘quv muassasalari, madaniyat, sog‘liqni saqlash, sport muassasalari, ya‘ni ijtimoiy soha tarmoqlarini kengaytirish, rekonstruktsiyalash, yangilashga sarflanadi. Mazkur sohalarni kengaytirish ham ishlab chiqarishni rivojlantirishning zarur shartidir. Jamg‘arishning hajmi va tarkibi iqtisodiy o‘sish sur‘atlarini belgilab berishda hal qiluvchi omildir. Jamg‘arish normasi jamg‘arish fondining butun milliy daromad hajmiga nisbati bilan aniqlanadi: JN = JF/MD x 100, Bu yerda, JN-jamg‘arish normasi, JF-jamg‘arish fondi, MD-milliy daromad. Jamg‘arish normasining ham o‘z chegarasi bo‘lib, uni oshirish iqtisodiy jihatdan samarasiz bo‘lib chiqishi va salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Masalan, uning haddan tashqari ortishi natijasida investitsion sarflar samaradorligi pasayib ketishi mumkin, chunki kapital mablag‘lar hajmi bilan qurilish tashkilotlarining quvvatlari, materiallar va uskunalar yetkazib berish imkoniyatlari, infratuzilmaning rivojlanishi o‘rtasida nomutanosiblik paydo bo‘ladi. Mablag‘larning sochilib ketishi natijasida ob‘ektlarni barpo etish muddatlarining cho‘zilib ketish xavfi oshadi, oqibatda ular qimmatlashadi, barpo etish jarayonidayoq Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|