О‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Ehtimollik 
(ravshan)
Oqibat/ ta’sir
Muhim 
emas 
Kam 
O’rta 
Ko’p 
Jiddiy 
81-100% 
E
h
ti
mol
li
k
 
(n
or
av
sh
an
)
Juda yuqori 
Past 
O’rta 
Yuqori 
O’ta 
yuqori 
O’ta 
yuqori 
61-80% 
Yuqori 
Past 
O’rta 
Yuqori 
Yuqori 
O’ta 
yuqori 
41-60% 
Teng 
Past 
O’rta 
O’rta 
Yuqori 
Yuqori 
21-40% 
Past 
Past 
Past 
O’rta 
O’rta 
Yuqori 
1-20% 
Juda past 
Past 
Past 
O’rta 
O’rta 
Yuqori 
93-rasm. Risk matrisasi 
Yuqorida taqdim etilgan risk matrisasi risklarni vizual taqdim etish va o’zaro 
taqqoslash imkonini berib, undagi har bir yacheyka ehtimollik va oqibat 
kattaliklarining kombinasiyasidan iborat bo’ladi. Riskning jiddiyligi uning ehtimoli 
va ta’sir darajasiga bog’liq bo’ladi. Keltirilgan risk matrisasida paydo bo’lish 
ehtimoli bo’yicha ular 5 ta guruhga ajratilgan. Shunga mos ravishda, risk oqibati 
ham 5 ta darajaga ajratilgan.

---

250 
Risklarni boshqarish. 
Risklarni boshqarish bu – risklarni aniqlash, baholash, 
javob berish va potensial ta’sirga tashkilot tomonidan qanday javob berilishini 
amalga oshirish jarayoni. Risklarni boshqarish xavfsizlikning hayotiy siklida 
o’zining muhim o’rniga ega bo’lib, u davomiy va hattoki murakkablashib boruvchi 
jarayon hisoblanadi. Risklar turli tashkilotlar uchun turlicha bo’lsada, risklarni 
boshqarishga tayyorgarlik ko’rish barcha tashkilotlar uchun umumiy bo’ladi. 
Risklarni boshqarishdan asosiy maqsad quyidagilar: 
-
potensial risklarni aniqlash; 
-
risk ta’sirini aniqlash va tashkilotlarga yaxshiroq risklarni boshqarish 
strategiyasi va rejasini ishlab chiqishga yordam berish; 
-
jiddiylik darajasiga asoslangan holda risklarni tasniflash va yordam berish 
uchun risklarni boshqarish usullari, vositalari va texnologiyalaridan 
foydalanish; 
-
risklarni tushunish, tahlil qilish va aniqlangan risk hodisalarini qayd etish; 
-
risklarni nazorat qilish va risk ta’siriga qarshi kurashish; 
-
xavfsizlik xodimlarini ogohlantirish va risklarni boshqarish strategiyasini 
ishlab chiqish. 
Risklarni boshqarish risklarni aniqlashda tizimlashgan yondashuvni 
ta’minlaydi va quyidagi afzalliklarga ega: 
-
potensial risk ta’siri sohasiga e’tibor qaratadi; 
-
risklarni darajalari bo’yicha manzillaydi; 
-
risklarni tutish jarayonini yaxshilaydi; 
-
kutilmagan holatlarda xavfsizlik xodimini samarali harakat qilishiga ko’mak 
beradi; 
-
resurslardan samarali foydalanish imkonini beradi. 
Risklarni boshqarishda muhim rollar va javobgarliklar. 
Risklarni 
boshqarishda rollar va javobgarliklar bajaruvchilar o’rtasida quyidagicha 
taqsimlangan: 
−
Bosh boshqaruvchi. 
Bosh boshqaruvchi tashkilotda risklarni boshqarish 
jarayonini olib borishga rahbar hisoblanib, u risk paydo bo’lganga ularni aniqlash 

---

251 
uchun talab qilinadigan siyosat va usullarni ishlab chiqadi. Bundan tashqari, 
kelajakda bo’lishi mumkin bo’lgan risklarni tutib olish uchun zarur bo’lgan ishlarni 
amalga oshirish ham uning vazifasi hisoblanadi. 
−
Axborot texnologiyalari bo’yicha direktor. 
Mazkur lavozim egasi 
tashkilot axborot va kompyuter texnologiyalarini madadlash uchun zarur bo’lgan 
siyosat va rejalarni amalga oshirishga javobgar bo’lib, risklarni boshqarishdagi 
asosiy reja va siyosatlarda muhim rol o’ynaydi. Ushbu lavozim egasi uchun asosiy 
javobgarliklar bu – xodimlarni xavfsizlik bo’yicha o’qitish hamda axborot 
texnologiyalarida bo’lishi mumkin bo’lgan risklarni va ularni biznes jarayonlariga 
ta’sirini boshqarishdan iborat. 
−
Tizim va axborot egalari. 
Tizim va axborot egalarining vazifasi asosan 
axborot tizimlari uchun ishlab chiqilgan rejalar va siyosatlarni monitoring qilib 
borish bo’lib, quyidagi javobgarliklarni o’z ichiga oladi: 
o
sozlanishlarni boshqarish jarayoniga bog’liq barcha muzokaralarda 
ishtirok etish; 
o
axborot texnologiyalari komponentlari qaydlarini saqlash; 
o
axborot tizimlarida barcha o’zgarishlarni va ularni ta’sirlarini tadqiq qilish; 
o
barcha tizimlar uchun xavfsizlik holati bo’yicha hisobotlarni tayyorlash; 
o
axborot tizimlarini himoyalash uchun zarur bo’lgan xavfsizlik 
nazoratlarini yangilab borish; 
o
doimiy ravishda xavfsizlikka oid hujjatlarni yangilab borish; 
o
mavjud xavfsizlik nazoratini o’zining samaradorligini ta’minlashi 
bo’yicha tekshirish va baholash. 
−
Biznes va funksional menedjerlar. 
Mazkur lavozim egalari 
tashkilotdagi barcha boshqaruv jarayonlarini madadlash uchun javobgar bo’lib, bu 
vazifani bajarishida tashkilot rahbariyati tomonidan qo’llab quvvatlanadi. 
Funksional menedjeri quyidagilarni anglatadi: 
o
rivojlantirish jamoasi menedjeri; 
o
savdo menedjeri; 
o
mijozlarga xizmat ko’rsatuvchi menedjer. 

---

252 
−
AT xavfsizlik dasturi menedjerlari va kompyuter xavfsizligi bo’limi 
direktori. 
Ushbu lavozim egalari tizimni himoyalashda xavfsizlik nazoratlarini 
tanlash orqali axborot tizimi egalarini qo’llab quvvatlaydi. Ushbu lavozim egalari 
tashkilotda xavfsizlik nazoratini tanlashda va tuzatishda muhim ro’l o’ynaydi.
−
AT xavfsizlik amaliyotchilari. 
AT xavfsizlik amaliyotchilari tashkilotda 
shaxsiy, fizik va axborot xavfsizligini amalga oshiradilar va ular quyidagilarga 
javobgar: 
o
tashkilotda yaxshiroq xavfsizlik usullarini yaratish; 
o
tashkilot standartlariga to’liq mos keluvchi usullarni ishlab chiqish; 
o
risklarni boshqarish va biznesni rejalashtirish uchun tashkilot xavfsizlik 
yondashuvlarini tekshirish; 
o
xavfsizlik insidentlarini tutish va qayd qilish; 
o
tashkilotda xavfsizlik uchun rol va javobgarliklarni belgilash; 
o
tashkilotdagi barcha xavfsizlik o’lchovlarini nazorat qilish. 
−
Xavfsizlik bo’yicha murabbiy. 
Xavfsizlik bo’yicha murabbiy 
tashkilotdagi tayyorgarlik va o’quv kurslarini amalga oshiradi. Bu vazifani odatda 
soha mutaxassislari tomonidan bajarilishi tavsiya etiladi.