Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

1.2. Bulutli texnologiyalarda axborotlarga tahditlar 
Eng mashhur noto'g'ri tushunchalardan biri shuki, kompaniya ichidagi IT 
xavfsizligi bulutga qaraganda xavfsizroq. Shu bilan birga, ommaviy bulutlarni 
boshqaradigan professional provayderlar ko'p hollarda salohiyati cheklangan 

---

9 
kompaniyalarning AT bo'limlariga qaraganda ko`proq xavfsizlik, ishlash va 
nazoratga e'tibor qaratadilar. Shuning uchun, mijoz o'zining mahalliy 
infratuzilmasiga (kamroq pul sarflash maqsadida) nisbatan jiddiy provayderning 
bulut xizmatlaridan foydalanib, qoida tariqasida, o'z tizimlarini yuqori himoya 
darajasini va barqarorligini oladi [5]. 
Buning asosiy sabablari quyidagilardir: 

mijoz virtual muhitining xavfsizligi - bulutli provayder biznesining asosiy 
elementlaridan biri; 

provayderning 
mijoz-kompaniyaga 
bo'lgan 
mas'uliyati 
xizmat 
darajasining kelishuvi (SLA) tomonidan boshqariladi; 

Bulutli provayder ma'lumotlarni muhofaza qilish va xavfsizlik tizimlarini 
rivojlantirishga katta mablag' sarflaydi. Bu dastur mahsulotlarini va apparatini, 
shuningdek, IT-mutaxassislarning operatsion nazoratini bulutning ishlashi bilan 
qamrab olishi mumkin. 
Bulutda mijozlar ma'lumotlarini himoya qilishni ta'minlash uchun 
provayderlar mutaxassislari quyidagi funksiyalarni bajaradilar: 

uskunalar uzluksiz ishlashini ta'minlash; 

jismoniy infratuzilmaning xavfsizligini ta'minlash; 

xost boshqaruvi. 
Foydalanuvchiga xizmat ko'rsatuvchi bulutning asosiy komponentlaridan 
biri uning xavfsizli mas’ulligidir: tarmoqlar, drayvlar, serverlar va virtualizatsiya 
uning asosiy elementlari hisoblanadi. Mijozning bulutli infratuzilmasi ichidagi 
ichki va tashqi tahditlarning oldini olish – to'g'ridan-to'g'ri kompaniyaning IT-
mutaxassislarining vazifasidir. Ularning vazifalari quyidagilardir: 

boshqarish va nazorat tizimiga xizmat ko`rsatish; 

foydalanuvchi siyosati va foydalanish huquqlarini boshqarish, jumladan 
parolni himoyalash; 

standart OT va dasturlarni yangilashni boshqarish; 

ro'yxatga olish jurnallarini saqlash va tahlil qilish; 

---

10 

foydalanuvchi faoliyatini monitoring qilish. 
Boshqa 
mashxo’r 
noto'g'ri 
tushunchalardan 
biri, 
go`yoki 
bulut 
ma'lumotlarining kompaniya ichidan ko'ra o'g'irlash osonligi. Biroq global tajriba 
shuni ko'rsatadiki, ichki xavfsizlik xavflari tashqi xavflardan ustunlik qilmoqda. 
Kompaniyaning AT-tizimlari uchun xavflarning yuqori manbai endi hakerlar yoki 
zararli dastur emas, balki kompaniyaning o'z xodimlaridir. 
1.2-rasm. Tashkilotda ehtimolli xavflarning manbaalari 
Ma’lumotlarni yo`qolishi, behosdan, noto'g'ri harakatlar va xodimlar 
tomonidan maqsadli sabotajdan kelib chiqishi mumkin. Misol uchun, 
raqobatchilarga ma'lumot sotish, maxfiy axborotni olib tashlash yoki ma'muriy 
xavfsizlik siyosatini sabotaj qilish. Ushbu tendensiya butun dunyo bo'ylab ko'plab 
tadqiqotlar bilan tasdiqlangan. Har yili AQShda o'tkaziladigan CSI Computer 
Crime and Security Survey 2010/2011 tadqiqotlari natijalariga ko'ra, 
respondentlarning faqat 17 foizi DoS hujumlariga duch keldi va 25 foizida 
xodimlar 
tomonidan 
qilingan 
zararli 
harakatlarga 
duch 
keldi. 
RSA 
konferensiyasida 2013 yil fevral oyida o'tkazilgan so'rov natijalariga ko'ra, 
xavfsizlik mutaxassislarining 63% bugungi kunda xodimlarni kompaniyalar uchun 
eng xavfli xavf deb hisoblashadi. Axborot xavfsizligi yechimlarini ishlab 
chiquvchi 
Promisec 
2013-yilda 
yuqori 
texnologiyali 
bozorning 
asosiy 
tendensiyalaridan biri sifatida ichki axborot xavfsizligi xatarlarini aniqladi [6]. 
Ushbu ma'lumotlar ikkita fikrga asoslangan holda juda mantiqiy va 
tushunarli ko'rinishga ega. Birinchidan, ko'plab kompaniyalar uzoq vaqtdan beri 
25% 
23% 
10% 
42% 
Buyurtma asosidagi xujumlar
Buzg'unchilik harakatlari
Xakkerlarning hujumlari
Hodimlarning yondoshuvi

---

11 
tashqi tahdidlarni minimallashtirishga yordam beradigan dasturiy ta'minot va 
apparat yechimlaridan faol foydalanmoqda. Ikkinchidan, BYOD harakati ortib 
borayotgan omili tashkilotning yangi zaifliklarning paydo bo'lishiga olib keldi. Eng 
sodda misol: har qanday ishlaydigan qurilma u ishlayotgan ba'zi tijorat 
ma'lumotlarini saqlab qolishi mumkin, ammo hech kim uning hayotiy 
davomiyligini va uning nusxalari sonini kuzatib bormaydi. Hech kim bu 
ma'lumotlarni uchinchi shaxslar tomonidan yo'qotishi yoki yo'q qilinishiga kafolat 
berolmaydi, masalan, agar qurilma o'g'irlangan holatda. RSA konferentsiyasida 
o'tkazilgan so'rov natijalariga ko'ra, respondentlarning 67,5 foizi xodimlarning o'z 
qurilmalarini xavfsizlik tizimlariga xavf tug'dirayotganligi bilan izohladi. 
1.3-rasm. Tarmoqda ishlovchi dasturlar, qurilmalar va foydalanuvchilarning ortishi bilan yuzaga 
keladigan muammolar darajalari 
Fokusni tashqaridan ichki tahdidlarga almashtirish tendentsiyasi klassik 
model va IaaS modeliga hosdir. Ta'kidlash joizki, bulutli provayder turli apparat va 
dasturiy vositalardan foydalanish orqali yetarli darajadagi himoyani ta'minlaydi. 
Bulut, BYOD bilan bog'liq xatarlarni kamaytirishga yordam berishi mumkin, 
ammo mijoz-kompaniyalarning hodimlari yetarli darajada xavfsiz parollardan 
foydalanishlari yoki uchinchi shaxslarga kirishni ta'minlasalar, ularning barchasi 
oqibatlarini bartaraf etishdir [7]. 
Bulut klassik mijoz-server arxitekturasidan va odatiy hostingdan ajralib 
turadigan noyob xususiyatlarga ega. IT infratuzilmalarini bulut infratuzilmasiga 
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Zaifliklarning
soni
Tarmoq
xavfsizligiga
talablarning
murakkabligi
Sifatning
pasayishi
Tarmoq
ishlashida
xatoliklarning
yuzaga kelishi
Dasturiy ta'minot
ishlashida
xatoliklarning
yuzaga kelishi

---

12 
joylashtirishda, mijoz IAAS provayderidan foydalanadigan jismoniy asbob-
uskunalardan voz kechmasligi sababli infratuzilmaning bir qismini nazorat qiladi. 
Tarmoqlar boshqaruvi, serverlar va ma'lumotlarni saqlash tizimlari, shu jumladan 
infratuzilma tarkibiy qismlarini boshqarish uchun muntazam javobgarlik 
provayderga o'tkaziladi. Endilikda u qurilmaning barqarorligi va xavfsizligi uchun 
to'liq javobgar. Mijoz, shuningdek, uskunani kuzatish va sozlash, uni yangilash va 
ta'mirlash zarurligini bartaraf etadi. Uning ishlashi kerak bo'lgan resurslar endi 
mavjud uskunalarning jismoniy imkoniyatlari bilan chegaralanib qolmaydi, bu 
foydalanuvchilar va kompaniyaning butun faoliyati samaradorligini sezilarli 
darajada yaxshilaydi.Bulut klassik mijoz-server arxitekturasidan va oddiy 
hostingdan ajralib turadigan noyob xususiyatlarga ega. IT infratuzilmalarini bulut 
infratuzilmasiga joylashtirishda, mijoz IAAS provayderidan foydala- nadigan 
jismoniy asbob-uskunalardan voz kechmasligi sababli infratuzilmaning bir qismini 
nazorat qiladi. Tarmoqlar boshqaruvi, serverlar va ma'lumotlarni saqlash tizimlari, 
shu jumladan infratuzilma tarkibiy qismlarini boshqarish uchun muntazam 
javobgarlik provayderga o'tkaziladi. Endilikda u qurilmaning barqarorligi va 
xavfsizligi uchun to'liq javobgar. Mijoz, shuningdek, uskunani kuzatish va sozlash, 
uni yangilash va ta'mirlash zarurligini bartaraf etadi. Uning ishlashi kerak bo'lgan 
resurslar endi mavjud asboblarning jismoniy imkoniyatlari bilan chegaralanmaydi, 
bu esa foydalanuvchilar va kompaniyaning umuman samaradorligini sezilarli 
darajada yaxshilaydi. 
Antivirus va 
Tarmoqlararo 
ekranlarni qo’llashni 
rad etish
Yetarli bo’lmagan 
dasturiy himoya
Inson omili
Shaxsni o’rganishdan 
va foydalanishga 
ruhsat berishni rad 
etish
Komponentlarni 
zaxiralashni rad etish
Yetarli bo’lmagan 
apparat himoya
Aloqa kanallarida 
yetarli bo’lmagan 
himoya
Shifrlash va 
ulanishlarni 
tekshirishni rad etish
1.4-rasm. Xavfsizlikni buzilishining asosiy omillari 

---

13 
IaaS modelidagi bu vazifalar va mas'uliyatlarning bu ajratilishi, bir 
tomondan, kompaniyalar uchun juda foydalidir va boshqa tomondan, bulutga 
o'tishda faqat virtual infratuzilmaga xos bo'lgan nuanslarni hisobga olish kerak 
(1.4-rasm).