Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

professional sharh
қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси 99 ва 10-моддаларига ўзгартишлар киритилган.) – 
Т.: “Ўзбекистон”, 2017. – 62 б. 
106 

---

haqida aytilib, u ham sud tomonidan sharhlashning dastlabki bosqichi 
hisoblanadi. 
Norasmiy sharh
o‘z ichiga ilmiy-doktrinal va oddiy sharhni qamrab 
oladi. 
Doktrinal (ilmiy) sharhlash
jinoyat huquqi sohasidagi huquqshunos 
olimlar, mutaxassislar tomonidan beriladi. Majburiy ahamiyatga ega 
bo‘lmagan doktrinal sharhlash huquqni qo‘llash organlari xodimlariga 
ularning professional huquqiy ongini shakllantirgan holda JK 
normalarining mohiyatini to‘g‘ri tushunishga yordam beradi. 
Odatdagi sharhlash
ham huquqiy ahamiyatga ega emas va oddiy 
fuqarolar tomonidan berilishi mumkin (masalan, jurnalistlar tomonidan 
ommaviy axborot vositalarida). Uning ahamiyati shundaki, bu sharhlash 
umumiy prevensiya masalalarini yechishda fuqarolarning huquqiy ongini 
oshirishda ta’sir kuchiga ega. 
Hajmiga ko‘ra, sharhlashning uchta turini ko‘rsatishadi: so‘zma-so‘z, 
cheklangan va kengaytirilgan sharh. 
So‘zma-so‘z sharhlashda
berilgan sharh jinoyat qonunining matniga, 
unda ishlatilgan atamalarga va ifodalarga so‘zma-so‘z mos bo‘lishi kerak. 
Normaning mazmuni uning qonundagi verbal ifodasiga to‘liq mos bo‘lishi 
shart. Boshqacha aytganda, qonunning formal tomoni uning mazmunini 
belgilaydi. 
Cheklangan sharhlashda
berilgan sharh asosiy matn hajmiga 
nisbatan kichikroq bo‘ladi. Masalan, JK 124-moddasida tamagirlik yoki 
boshqa past niyatlarda qasddan bolani almashtirib qo‘yish uchun 
javobgarlik nazarda tutilgan. Ko‘rsatilgan moddaning tahriridan kelib 
chiqib, bola deganda, yangi tug‘ilgan chaqaloq nazarda tutilganmi yoki 
voyaga yetmagan bolami degan savolga javob berish kerak bo‘ladi
1
. 
Bunda 124-moddaning umumiy mazmunidan kelib chiqib (bunda ota-
1
Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенциянинг 1-моддасига мувофиқ, ҳар бир инсон ўн саккиз ёшга 
тўлгунига қадар бола ҳисобланади, агарда мазкур болага қўлланиладиган қонунга асосан у балоғатга олдинроқ 
етмаса (Қаранг: Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенция (БМТ Бош Ассамблеясининг 1989 й. 20 ноябрдаги 
44/25-
Резолюцияси билан қабул қилинган ҳамда имзолаш, ратификация қилиш ва қўшилиш учун очилган, 
Ўзбекистон Республикаси учун 1994 й. 29 июлдан бошлаб Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг 1992 
й. 9 декабрдаги 757-XII-сон қарорига асосан кучга кирган ). 
107 

---

onalar bolani tanib olishlari qiyin bo‘lganligi uchun) bu holatda yangi 
tug‘ilgan chaqaloq nazarda tutilganligini ta’kidlash mumkin.